Celem badania było określenie zmian w orientacji życiowej młodzieży w latach 1983–1991. Próbowano określić, jakie nastawienia do perspektyw uczestnictwa z życiu społecznym dominują w określonych środowiskach młodzieży; co determinuje postawy młodych ludzi wobec ich uczestnictwa w życiu społecznym; jak młodzi ludzie oceniają własne dyspozycje osobowościowe i deklarowaną gotowość do przejawiania orientacji aktywnych i twórczych; wobec jakich dziedzin życia młodzież jest nastawiona pozytywnie, a wobec jakich negatywnie i in. Do pomiaru zastosowano anonimową ankietę, a także anonimowy kwestionariusz osobowościowy, mierzący nasilenie dyspozycji osobowościowych, charakterystycznych dla ogólnych orientacji życiowych: biernych, aktywnych i twórczych. W ramach badania przeanalizowano również: dzienniki lekcyjne, protokoły rad pedagogicznych, kroniki. Przeprowadzono także rozmowy kierowane z osobami znaczącymi w środowisku. Wykorzystano dane z obserwacji uczestniczących osób realizujących badania. W pierwszym etapie wzięło udział 730 uczniów, w tym: 230 ze szkół podstawowych, 266 z zasadniczych szkół zawodowych, 115 z liceów zawodowych, 119 z państwowych liceów ogólnokształcących. Nie było w tej grupie młodzieży ze społecznych liceów ogólnokształcących. W drugim etapie wzięło udział 642 uczniów, w tym: 46 ze szkół podstawowych, 237 z zasadniczych szkół zawodowych, 242 z liceów zawodowych, 117 z państwowych liceów ogólnokształcących. W trzecim etapie wzięło udział 619 uczniów, w tym: 79 ze szkół podstawowych, 136 z zasadniczych szkół zawodowych, 233 z liceów zawodowych, 84 z państwowych liceów ogólnokształcących, 87 ze społecznych liceów ogólnokształcących. W badaniu wzięła udział młodzież ze szkół w: Makowie Podhalańskim, Suchej Beskidzkiej, Milówce, Cieszynie oraz Oświęcimiu. Ze względu na udział czytanych czasopism w kształtowaniu i zmianach orientacji życiowych – zapytano młodzież o liczbę czytanych tytułów czasopism. W trzecim badaniu okazało się, że uczniowie szkół podstawowych czytają łącznie 17 tytułów czasopiśmienniczych, uczniowie zasadniczych szkół zawodowych – 21, liceów zawodowych – 30, państwowych liceów ogólnokształcących – 19, społecznych liceów – 21. Przedmiotem zainteresowań czytelniczych młodzieży są takie zagadnienia jak: gospodarka i polityka (12%), sport (11%), muzyka (10%), życie ludzi, sprawy miłosne i rodzinne (10%), poradnictwo (8%), moda (6%), reportaże, powieści, felietony, opowiadania (1%), filmy (11%). 15% badanych zadeklarowało, że interesują się wszystkim. Duże zainteresowanie badanych budziły audycje telewizyjne. 39% respondentów oglądało filmy fabularne, 19% programy rozrywkowe, 16% programy sportowe, 20% wiadomości, 15% programy muzyczne. 74,7% respondentów uczęszczających do szkoły podstawowej, 72,8% do ZSZ, 85,8% do LZ i techników,88,1% do LO (państwowych) i 81,6% uczniów ze społecznych liceów ogólnokształcących – nie uznawało żadnego wzoru osobowego. Najwięcej badanych (4,2%) identyfikowało się z bohaterami filmowymi. 1,1% respondentów uznawało za wzór aktorów albo piosenkarzy, 1,3% rodziców, 2,4% bohaterów książkowych. Żaden z respondentów za wzór osobowy nie uznałby swojego nauczyciela. Do determinant prestiżu w środowisku zamieszkania respondenci zaliczyli: bycie towarzyskim i gościnnym (pierwsze miejsce), bycie dobrym fachowcem (drugie; tego kryterium nie uwzględniono w poprzednich pomiarach), posiadanie mądrości życiowej (trzecie), bycie uczciwym, niepicie alkoholu (czwarte) oraz wzorowe spełnianie ról małżeńskich i rodzicielskich (piąte). Badana młodzież najczęściej odnosiła sukcesy w sprawach szkolnych i zawodowych (31,5%), do których należały np.: zdany egzamin, osiągnięcia w olimpiadach i nauce, ukończenie kolejnego etapu edukacji, zdobycie zawodu. Także w tej sferze znalazły się najczęściej wymieniane niepowodzenia życiowe (11,3%), np. nieudany wybór szkoły, zawodu, drugoroczność, złe wyniki w nauce itp. Według własnej samooceny respondenci najczęściej przejawiają orientacje nonkonformistyczne i perfekcjonistyczne, trochę rzadziej – orientacje reformatorskie. Badanie wykazało tendencję młodzieży do zawyżania samooceny w stosunku do swoich możliwości. Najwięcej badanych zauważyło u siebie brak samodzielności, wytrwałości, uporu, pomysłowości, odwagi. Wyniki badania ujawiły różnicę między liczbą osób, które dostrzegają u siebie predyspozycje do nastawień twórczych, a liczbą osób, które rzeczywiście takie nastawienia ujawniają. Badania pokazały, że w ciągu ośmiu lat wyraźnie zmalała siła orientacji na perfekcjonizm własny młodzieży i zewnętrzny, a także – na wartości religijne, egoizm, wartości egzystencjalno-moralne. Na prawie takim samym poziomie utrzymały się orientacje na wykształcenie wyższe. Płeć nie okazała się czynnikiem różnicującym orientację badanych na wykształcenie wyższe, średnie albo zasadnicze zawodowe. Do preferowanych zawodów respondenci zaliczyli: lekarza, nauczyciela, stolarza i biznesmena. Blisko 40% ankietowanych nie miało nadziei na osiągnięcie własnej stabilizacji ekonomicznej. Okazało się, że 76,3% dziewcząt i 59,8% chłopców przypisywało właściwe funkcje czasowi wolnemu. Wyniki badania potwierdziły, że szkoła nie odgrywa znaczącej roli w kształtowaniu w uczniach postaw twórczych i aktywnych, których poziom jest niezadowalający. Orientacje twórcze – jak się okazało – prawie nie istniały.