Abstrakt: |
Celem badania było znalezienie odpowiedzi na pytanie, czy zachowania niewerbalne prezentowane przez dzieci w wieku przedszkolnym służą ich komunikowaniu się z otoczeniem. Badaniem objęto 20 dzieci, po 10 cztero- i sześcioletnich. Dzieci obserwowano w sytuacji zabawy konstrukcyjnej z rówieśnikiem, której przebieg filmowano; analizowano pierwsze 10 minut sytuacji. Badane dzieci używały środków niewerbalnych w celu komunikowania się; ich wykorzystanie było bezpośrednio związane z ogólną aktywnością werbalną podczas zabawy; dzieci komunikujące się werbalnie w sposób ograniczony również w ograniczonym stopniu używały zachowań niewerbalnych (zwłaszcza dzieci młodsze). Gesty-komunikaty pojawiły się w obu grupach, u dzieci sześcioletnich było ich prawie dwa razy więcej. Komunikaty pełniły różne funkcje, najczęściej stanowiły dookreślenie wypowiedzi słownej (czterolatki – 71 przypadków na 77, sześciolatki – 126 na 135), wśród dookreśleń dominował gest wskazywania (28, 43), rzadziej – prezentujący formę, wyrażający postawy, najrzadziej – określający ruch; proporcje poszczególnych typów były podobne w obu grupach. Zachowania niewerbalne najczęściej stanowiły bezpośrednie powtórzenie wypowiedzi, rzadziej były wzmocnieniem rozszerzającym jej treść. Komunikaty werbalne i niewerbalne najczęściej były realizowane równolegle. Dzieci używały także gestów autonomicznych (czterolatki – sześć gestów, sześciolatki – dziewięć); młodsze – gestu chowania, prośby, oceny negatywnej; starsze – gestu niewiedzy, potakiwania, podawania. W komunikacji najczęściej wykorzystywane były ręce – 82% zachowań (gesty wskazujące i prezentujące). Dzieci sześcioletnie w charakterystyczny sposób łączyły gesty, połączenia najczęściej miały funkcję dookreśleń prezentujących i wskazujących. U dzieci młodszych nie stwierdzono gestów ani komunikatów słownych opisujących kształt. |