Abstrakt: |
Badanie przeprowadzono w celu odpowiedzi na następujące pytania: czy umiejętność odczytywania komunikacyjnego znaczenia wyrazu twarzy jest jednakowo dostępna dla dzieci cztero- i sześcioletnich? Czy umiejętność ta zależy od rodzaju prezentowanej mimiki? Czy ekspresja mimiczna traktowana jako komunikat wpływa na działanie dzieci? Badaniem objęto 30 dzieci czteroletnich i 30 sześcioletnich, uczęszczających od trzeciego roku życia do miejskich przedszkoli, oraz 40 czynnych nauczycieli przedszkola. Zastosowano rysunki wyrazów twarzy dziecięcych prezentujące: szczęście, złość, smutek; dzieci odpowiadały na pytania dotyczące nadawanego komunikatu oraz działania podejmowanego w odpowiedzi na odebrany komunikat; przeanalizowano wypowiedzi nauczycieli na temat znaczenia mimiki nauczyciela w organizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego w przedszkolu. Na podstawie zgromadzonego materiału sformułowano następujące wnioski: dzieci ujmowały ekspresję mimiczną jako komunikat przekazujący określoną informację; umiejętność odczytywania znaczenia komunikacyjnego wzrastała z wiekiem (dzieci starsze proponowały adekwatne komunikaty ponad dwa razy częściej; różnica istotna statystycznie); dzieci młodsze częściej nie podejmowały prób odczytania – 30%, starsze – 17,8%; u czterolatków 14% odczytało adekwatne komunikaty dla szczęścia, 2% dla złości, 8% dla smutku; sześciolatki odpowiednio 27%, prawie 15%, około 23% (różnice istotne statystycznie); w obu grupach najwięcej dzieci nie reagowało na mimikę złości – 48,1% wszystkich braków odpowiedzi czterolatków i 75% sześciolatków. U czterolatków na 17 odpowiedzi dotyczących tego wyrazu twarzy dwie były w pełni adekwatne, u sześciolatków w pełni lub częściowo adekwatnych było 13 na 18. Obie grupy deklarowały własną aktywność w odpowiedzi na zinterpretowany wyraz twarzy, najczęściej potrafiły przewidzieć zachowanie w odpowiedzi na wyraz szczęścia, najrzadziej – złości (różnice istotne statystycznie); w odpowiedzi na twarz szczęśliwą cztero- i sześciolatki proponowały podobne działania, w przypadku złości i smutku nieco się różniły, sześciolatki proponowały więcej działań (rozwój interakcji społecznych). Wiedzę nauczycielek na temat wartości mimiki w pracy uznano za fragmentaryczną; 34 podkreślały znaczenie mimiki jako środka wyrazu w pracy z dzieckiem; najczęściej mimika była postrzegana jako obraz samopoczucia nauczyciela, wyraz stosunku do zachowania dziecka, element motywujący do pracy, wyraz akceptacji i życzliwości; badane dostrzegały wartość mimiki złości i radości, wyraz gniewu oceniano negatywnie. 18 osób podkreślało dobrą orientację dziecka przedszkolnego w odczytywaniu znaczenia wyrazu twarzy nauczyciela. Badane w rozumieniu przekazu mimicznego zwracały uwagę na ekspresję emocji, nie utożsamiały go z komunikatami pozaemocjonalnymi, nie zwracały uwagi na rozumienie mimiki jako wyrazu umiejętności komunikacyjnych nauczyciela. |