Badaniem objęto około 140 osób (głównie studentów pierwszego roku pedagogiki i około dziewięciu nauczycieli kilku szkół podstawowych państwowych i niepaństwowych pojawiających się na Uniwersytecie Gdańskim na spotkaniach Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego). Przeprowadzono z nimi nieustrukturyzowane wywiady, zachęcające do określenia siebie jako wychowawców lub potencjalnych wychowawców, pożądanych współcześnie nauczycieli; zaproszono ich do odsłonięcia teoretycznych, kulturowych, potocznych założeń i sensów, które realizują, odnajdują w pracy wychowawczej, do wyrażenia opinii o ważności teorii w praktyce działania wychowawczego; zaproponowano dokonanie autoopisu praktyk wychowawczych realizowanych w edukacji, nazwanie kontekstu działania wychowawczego. Uzyskano charakterystyki, reprezentacje różnych szkół, stylów myślenia w edukacji i o edukacji. Analiza wypowiedzi pozwoliła odsłonić różne rodzaje mentalności nauczycielskiej, sposoby sytuowania się wobec teorii i praktyki edukacyjnej, wielość sposobów interpretacyjnych tego, co dzieje się w edukacji. Stwierdzono, że nauczyciele chętnie wiążą się z pewnymi określonymi rodzajami wiedzy, orientacjami epistemicznymi, sposobami rozumienia pracy wychowawczej, rodzajami racjonalizacji w prezentacji uczniom obrazu świata, preferują odmienne sposoby relacji z uczniami. Autoprezentacje i preferencje nauczycielskie pozwoliły odczytać ważność różnych filozofii i założeń leżących u podstaw ich myślenia i różnych sposobów teoretyzowania w praktyce, sposobów użycia języka, kategorii pojęciowych określających sposób spełniania przez nich roli zawodowej. W konsekwencji wyróżniono: szkołę myślenia fundamentalistycznego (nauczyciele jako aplikatorzy założeń odgórnie zadanych); szkołę myślenia teoretycznego; szkołę myślenia antyfundamentalistycznego (nauczyciele jako aplikatorzy wiedzy kulturowej); szkołę negocjacji (między fundamentalizmem a antyfundamentalizmem).