Celem badania było rozpoznanie potrzeb w zakresie kształcenia oraz oczekiwań związanych z zatrudnieniem. Badaniem objęto studentów czwartego i piątego roku studiów dziennych w SGH; rozprowadzono prawie 1200 ankiet, otrzymano 544 wypełnionych, w tym od 284 studentów czwartego roku (35% rocznika) i 60% piątego roku. Wśród badanych było 53% kobiet; większość pochodziła ze środowiska wielkomiejskiego; 23,7% stanowili studenci piątego roku Wydziału Handlu Zagranicznego, 21,3% studenci czwartego roku deklarujący chęć ukończenia kierunku finanse i bankowość. Motywy wyboru uczelni uznawane przez badanych za najważniejsze: zestaw kierunków studiów – 20,8%, zainteresowanie studiami ekonomicznymi – 19,1%, pozycja SGH – 18,6%, zapotrzebowanie na ekonomistów – 17,5%. Najczęściej deklarowanym motywem była pozycja SGH – prawie 46%, zapotrzebowanie na ekonomistów – ponad 44%. Najczęstsze motywy wyboru kierunku studiów: perspektywa atrakcyjnej pracy – 69,3%, zapotrzebowanie na absolwentów – 56,1%; jako główne podało je odpowiednio 37,1% i 26,8%. Między kobietami i mężczyznami istniały pewne różnice w zakresie dominujących motywów wyboru uczelni i kierunku studiów. Stopień znajomości języków obcych przez badanych: 72% władało biegle lub swobodnie angielskim, blisko 47% niemieckim, prawie 15% francuskim. Znajomość obsługi komputera deklarowało ponad 91% mężczyzn i prawie 86% kobiet. Wśród planów podniesienia kwalifikacji zawodowych najczęściej wskazywano kursy komputerowe (120) i językowe (100). Opinie badanych na temat sytuacji na absolwenckim rynku pracy różnicowały: płeć, kierunek studiów, sytuacja zawodowa; stwierdzono, że zainteresowanie absolwentów rynkiem pracy świadczy o zrozumieniu i dostosowaniu się do sytuacji gospodarczej. Zdaniem 2/3 elementem reformy sprzyjającym podejmowaniu pracy podczas studiów była indywidualizacja studiowania. Osoby pracujące stanowiły 40,4%; im mniejsze miasto zamieszkania, tym mniej studentów pracowało; ponad połowa pracowała około jednego roku; ponad 50% było zatrudnionych na umowę o pracę. Najczęstszym motywem podjęcia pracy była chęć usamodzielnienia się – 64,1%; motywy kobiet i mężczyzn były nieco inne. W szukaniu pracy 35,9% skorzystało z pomocy rodziny i znajomych; obie płci znajdowały pracę nieco inaczej. Najwięcej badanych pracowało jako asystenci – 15%, 8,2% zajmowało się księgowością; studenci piątego roku pracowali więcej godzin tygodniowo. 30,5% zarabiało do 5 mln starych zł (więcej kobiet). Prawie połowa pracowała w zakładach zatrudniających do 50 osób; 11,6% badanych zatrudniały banki, 9% biura maklerskie. Zdaniem badanych podjęcia pracy zawodowej w czasie studiów wpływało na wzrost kwalifikacji zawodowych – 75%, wykorzystanie zdobytej wiedzy – 60%. Po 67% chciało po studiach znaleźć pracę zgodną z przygotowaniem zawodowym oraz dobrze płatną; 25% chciało pracować za granicą lub w firmie zagranicznej w kraju; ponad 20% chciało świadczyć usługi finansowo-konsultingowe, 20% chciało otworzyć firmę handlową; preferencje co do charakteru przyszłej pracy były zależne od płci, kierunku studiów, miejsca zamieszkania, roku studiów. Połowa po ukończeniu studiów spodziewała się pensji do 10 mln starych zł miesięcznie; wyższych zarobków oczekiwali mężczyźni, niższych badani ze wsi. W doniesieniu opisano także badanie, celem którego było rozpoznanie sytuacji na rynku pracy ekonomistów oraz ułatwienie odpowiedzi na pytanie o kształt wyższego szkolnictwa ekonomicznego w dobie przechodzenia do gospodarki rynkowej. Na ankietę odpowiedziało 20 przedsiębiorstw: siedem handlowych, siedem przemysłowych, trzy budowlane, jedno gospodarki komunalnej, dwa instytucje administracji centralnej; 10 reprezentowało państwową formę własności; osiem z nich zatrudniało 300-400 osób, trzy – 2500-2700, po dwa: do 100, 101-200, 600-800, 1700-1900, jedno prawie 11800; pracowało w nich od dwóch do 150 absolwentów studiów ekonomicznych, w większości zgodnie z kierunkiem studiów. Połowa badanych stwierdziła, że system kształcenia ekonomistów w znacznym stopniu odbiega od zapotrzebowania gospodarki. Blisko połowa uważała, że trudności ekonomistów na rynku pracy wynikają z rozbieżności między wymaganiami w ofertach a przygotowaniem absolwentów. Wymagania stawiane absolwentom studiów ekonomicznych: umiejętność podejmowania decyzji – 14 wskazań, znajomość języków obcych oraz wiedza specjalistyczna – po 12, umiejętność prowadzenia negocjacji – dziewięć wskazań, umiejętność zastosowania komputera oraz współpracy z ludźmi – po siedem, znajomość prawa gospodarczego oraz przedsiębiorczość i zdolność podejmowania ryzyka – po pięć, znajomość zasad marketingu – trzy. Zdaniem badanych główne braki w przygotowaniu absolwentów dotyczyły: podejmowania decyzji – 15 wskazań, języków obcych – 12, komputera – 12, wiedzy specjalistycznej – 11, negocjacji – 11, wiedzy z organizacji i zarządzania – dziewięć; wysoko oceniono ogólną wiedzę ekonomiczną i umiejętność współdziałania z ludźmi. 80% wskazywało potrzebę dokształcania absolwentów. 75% wskazało jako formy przyjmowania do pracy kontakty osobiste; 60% preferowało przyjęcia osób z praktyką; 40% wyraziło gotowość przyjęcia osób na praktyki. Badane zakłady pracy przewidywały znaczne zwiększenie zatrudnienia ekonomistów w ciągu dwóch lat. W opinii badanych posiadanie wyższego wykształcenia było niezbędne do sprawowania funkcji kierowniczych. Stwierdzono, że zmiana systemu gospodarczo-społecznego wpłynęła na zmianę i wzrost wymagań polskich przedsiębiorstw wobec absolwentów. Badanie ankietowe dotyczyło również zgodności struktur kształcenia i zatrudnienia; objęto nim 276 absolwentów. 63% stanowiły kobiety; po blisko 11% stanowili absolwenci SGH, akademii ekonomicznych w Katowicach, Krakowie i Wrocławiu, wydziałów ekonomicznych na Uniwersytecie M. Kopernika w Toruniu oraz Uniwersytecie Szczecińskim, około 6% – na Uniwersytecie Gdańskim, około 5% – na Uniwersytecie Warszawskim. 30% reprezentowało kierunek: ekonomika produkcji, 15% ekonomiczno-społeczny. 60% mieszkało i pracowało w dużych miastach; 41% pracowało w przedsiębiorstwach państwowych, 32% w spółkach; 13% zajmowało stanowiska kierownicze, 14% stanowiska referentów, 11% pracowało w pionie finansowo-księgowym, 8% jako handlowcy. Ponad 50% mężczyzn i 37% kobiet nie miało trudności ze znalezieniem pracy; 15% badanych nie szukało pracy zgodnej z kierunkiem studiów, 15% nie znalazło takiej pracy. 46% informacje o pierwszej pracy miało od kolegów, 32% od pełnomocnika MPiSS ds. zatrudnienia, ponad 25% z mediów; przy poszukiwaniu pracy badani korzystali z różnych źródeł. Główne motywy decydujące o podejmowaniu i poszukiwaniu konkretnej pracy: zgodność z kwalifikacjami – 45% kobiet i 42% mężczyzn, chęć uzyskania ciekawej pracy – 49% i 56%, dobra płaca – 44% i 52%, chęć podjęcia jakiejkolwiek pracy – 28% i 14%, możliwość podnoszenia kwalifikacji – 39% i 34%, inne – 38% i 41%; motywy były zróżnicowane w zależności od ukończonego kierunku i miejsca zamieszkania. Zgodność zawodu lub specjalności wyuczonych z pracą wykonywaną dotyczyła odpowiednio 41,3% i 22,1% badanych; największa zgodność dotyczyła kierunków: ekonomia oraz marketing, handel, ekonomika i organizacja obrotu towarowego – po 67%, niezgodność – kierunków: ekonomika i organizacja produkcji i ekonomiczno-społecznego – 56-57%. 55,4% stwierdziło, że wykorzystywali w pracy wiedzę i umiejętności wyniesione ze studiów w stopniu niewielkim, 20% przeważnie w dużym; przydatność programu studiów do rozwiązywania problemów w pracy była dla 42,4% dostateczna, dla 34,1% niedostateczna; najczęściej badani oceniali jako przydatną umiejętność współpracy z ludźmi – 87%, najrzadziej – umiejętność kierowania ludźmi – 40,6%; 54% stwierdziło, że obecny system kształcenia ekonomistów dostarcza odpowiedniego poziomu wiedzy ogólnozawodowej, ponad 80% odczuwało brak w zakresie podstawowych umiejętności profesjonalnych. Wykorzystanie czasu w pracy: ponad 50% uważało, że traci codziennie 1/5 czasu w pracy, 10% traciło 21-50% czasu; tylko 15% przeznaczało ponad 50% dziennego czasu pracy na czynności wymagające wyższego wykształcenia. Najczęściej badani podnosili kwalifikacje poprzez samodzielne studiowanie literatury fachowej – 38,7%, kursy specjalistyczne – 38,4%. 37% badanych było zdania, że awansują w dalszej przyszłości, 15% – w najbliższym czasie, 19,6% – że na pewno nie awansują. 53% kobiet i 43% mężczyzn było zdania, że trudności ze znalezieniem pracy wynikały z rozbieżności wymagań oferty a przygotowaniem badanych. Z wykonywanej pracy całkowicie zadowolonych było 32,6%, częściowo 43,8%; ze stanowiska odpowiednio 35,9% i 29%; satysfakcja była zróżnicowana w zależności od możliwości kariery w danym zakładzie pracy, struktury wykorzystania czasu pracy, siedziby i rodzaju zakładu, zajmowanego stanowiska.