Przedmiotem badania był stosunek nauczycieli wobec dewiacyjnych zachowań uczniów. Próbowano stwierdzić: czy nauczyciele potrafią zachowywać się w taki sposób, aby nawiązywać prawidłowe relacje interpersonalne z młodzieżą nieprzystosowaną społecznie; jak kształtują się postawy nauczycieli wobec młodzieży nieprzystosowanej społecznie; nauczyciele różnicują i dostosowują swoje postawy wobec zróżnicowanych zachowań dewiacyjnych młodzieży nieprzystosowanej społecznie; jak czynniki kulturowe kształtują postawy nauczycieli wobec uczniów nieprzystosowanych społecznie; społeczność pedagogiczna kształtuje postawy nauczycieli wobec nieprzystosowanych uczniów; wiedza na temat nieprzystosowania społecznego uczniów wpływa na postawy nauczycieli wobec nich; płeć i wiek nauczyciela wpływają na postawy wobec młodzieży nieprzystosowanej społecznie. Przyjęto następujące hipotezy badawcze, m.in.: nauczyciele posiadają umiejętność wyrażania pozytywnych postaw wobec młodzieży nieprzystosowanej społecznie; rodzaj dewiacyjnego zachowania uczniów nie wpływa na obranie przez nauczyciela określonej postawy; postawy nauczycieli wobec młodzieży nieprzystosowanej społecznie nie są wewnętrznie zróżnicowane; pedagodzy – w odróżnieniu od innych grup społecznych i zawodowych – charakteryzują się bardziej życzliwym stosunkiem wobec młodzieży nieprzystosowanej społecznie; nauczyciele deklarujący się jako katolicy są bardziej negatywnie nastawieni wobec uczniów nieprzystosowanych społecznie niż nauczyciele niewierzący; na postawy nauczycieli ma wpływ posiadana wiedza w zakresie praw dziecka i praw ucznia; nauczyciele ze szkół wiejskich są bardziej negatywnie nastawieni wobec młodzieży nieprzystosowanej społecznie niż nauczyciele ze szkół miejskich; nauczyciele podejmujący decyzje w sprawie uczniów nieprzystosowanych społecznie będą wobec nich pozytywniej nastawieni niż nauczyciele niebiorący udziału w dyskusjach na ten temat; bardziej pozytywne postawy wobec młodzieży nieprzystosowanej obierają nauczyciele zaangażowani w rozwiązywanie problemów związanych z nieprzystosowaniem na terenie szkoły, w której pracują; nauczycielki są bardziej negatywnie nastawione wobec młodzieży nieprzystosowanej społecznie niż mężczyźni; młodzi nauczyciele są pozytywniej nastawieni wobec młodzieży nieprzystosowanej niż nauczyciele z większym stażem. W ramach badania pilotażowego sprawdzono użyteczność Skali postaw nauczycieli wobec młodzieży nieprzystosowanej społecznie. W badaniach właściwych wykorzystano tę skalę, usunięto z niej jednak wszystkie pytania niediagnostyczne. W drugim etapie badania wzięło udział 297 nauczycieli (wybranych na zasadzie doboru kwotowego) z województwa opolskiego. W badanej populacji 37% osób nie miało wyższego wykształcenia. Po zebraniu materiału poddano go komputerowej analizie. Posłużono się metodą sondażu diagnostycznego. Skala postaw zawierała 11 podskal określających zachowania młodzieży nieprzystosowanej społecznie: nagminne wagary, picie alkoholu, spożywanie narkotyków, wandalizm, wymuszenia, bójki, kradzieże, demoralizacja seksualna, udział w nieformalnych grupach młodzieżowych o negatywnym charakterze, ucieczki z domu, usiłowanie samobójstwa. Oprócz skali wykorzystano autorski Kwestionariusz ankiety dla nauczycieli dotyczący problematyki nieprzystosowania społecznego młodzieży. Kwestionariusz dotyczył takich zagadnień jak: wiedza nauczycieli na temat nieprzystosowania społecznego młodzieży; znajomość praw ucznia; współuczestniczenie nauczycieli w działaniach na rzecz nieprzystosowanych uczniów; zaangażowanie w działania na terenie szkoły, mające na celu resocjalizację młodzieży nieprzystosowanej społecznie; standardy w środowisku pracy określające sposób reagowania na zachowania dewiacyjne nieprzystosowanej młodzieży; poziom satysfakcji nauczycieli z wykonywanej pracy; sankcje, które powinno się stosować wobec zachowań dewiacyjnych uczniów nieprzystosowanych społecznie. Wobec zachowań dewiacyjnych młodzieży 8% badanych nauczycieli przyjmowało postawy zdecydowanie pozytywne, 23% umiarkowanie pozytywne, 51% ambiwalentne w kierunku pozytywnych, 17% ambiwalentne w kierunku negatywnych, 0,67% (dwie osoby) umiarkowanie negatywne, 0,34% (jedna osoba) zdecydowanie negatywne. To oznacza, że aż 82% nauczycieli uzyskało wynik powyżej centralnego punktu skali. Tym samym potwierdzono hipotezę zakładającą, że nauczyciele jako grupa zawodowa prezentują bardziej pozytywne – niż inne grupy – postawy wobec zachowań dewiacyjnych młodzieży nieprzystosowanej społecznie. W postawach wobec młodzieży nieprzystosowanej 48,1% respondentów dominował komponent behawioralny, w postawach 13,3% badanych – komponent emocjonalny, w postawach zaś 8,8% – komponent poznawczy. W postawach 31,6% nauczycieli nie stwierdzono, by dominował jakikolwiek element. Można sądzić – na podstawie wyników badania – że nauczyciele potrafią nawiązać prawidłowe relacje interpersonalne z uczniami nieprzystosowanymi społecznie. Świadczy o tym fakt, że właśnie wśród tej grupy zawodowej większość jej przedstawicieli prezentowała na ogół bardziej pozytywne postawy wobec sprawców zachowań dewiacyjnych niż ogół społeczeństwa polskiego. 65% respondentów zdecydowanie sprzeciwiło się karze śmierci za najgroźniejsze przestępstwa (21,8% badanych odpowiedziało tak w Polskim Generalnym Sondażu Społecznym). 52% nauczycieli twierdziło, że młodzi ludzie popełniający przestępstwa są karani we właściwy sposób (80,7% Polaków uznało, że kary wobec nieletnich przestępców powinny być zaostrzone; na podstawie Polskiego Generalnego Sondażu Społecznego). Nie potwierdzono hipotezy mówiącej, że nauczyciele deklarujący się jako katolicy są bardziej negatywnie niż nauczyciele niewierzący nastawieni wobec uczniów nieprzystosowanych społecznie. Wyznawany światopogląd nie miał również wpływu na modyfikację wewnętrznej struktury postawy – osoby deklarujące się jako katolicy nie uzyskiwali w zakresie komponentu behawioralnego niższych wyników na skali postaw niż osoby niewierzące. Potwierdzono natomiast zależność między znajomością praw ucznia a zachowaniami wobec uczniów nieprzystosowanych. 79 nauczycieli przyznało się do całkowitej nieznajomości praw ucznia; w grupie tej 48 osób prezentowało postawy negatywne wobec dewiacyjnych zachowań uczniów, a 31 – postawy pozytywne. Nauczycieli deklarujących przeciętną znajomość praw ucznia było 90: 42 osoby prezentowały negatywne postawy wobec uczniów nieprzystosowanych, a 48 osób – postawy pozytywne. 31 respondentów uznało, że posiadają dobrą znajomość praw ucznia. W grupie tej 10 nauczycieli prezentowało negatywne postawy wobec zachowań dewiacyjnych uczniów, a 21 – postawy pozytywne. Wynika z tego, że im lepsza znajomość praw ucznia wśród nauczycieli, tym większa skłonność do pozytywnego traktowania uczniów z nieprzystosowaniem społecznym. Nie stwierdzono, by nauczyciele wiejscy byli bardziej skłonni niż nauczyciele z miast do negatywniejszych postaw wobec młodzieży nieprzystosowanej. Nie zaobserwowano także zależności między płcią a typem postaw. Tym samym nie można zakładać, że kobiety obierają bardziej negatywne postawy wobec młodzieży nieprzystosowanej niż mężczyźni. Na podstawie wyników badania wysunięto następujące postulaty związane z postawami nauczycieli wobec młodzieży nieprzystosowanej społecznie: przyszli nauczyciele już podczas studiów pedagogicznych powinni kształtować poznawczy komponent postaw wobec dewiacyjnych zachowań uczniów; powinno się włączać nauczycieli w działania mające na celu środowiskowe zapobieganie patologiom społecznym; należy powierzać nauczycielom obowiązki związane z resocjalizacją młodzieży nieprzystosowanej – badani deklarowali najwyższy poziom zaangażowania w tym zakresie; nauczyciele powinni być motywowani do zaangażowania w działania profilaktyczne w samej placówce, w której pracują; nauczyciele powinni ponosić indywidualną odpowiedzialność za realizowane działania profilaktyczne i resocjalizacyjne.