Abstrakt: |
Celem badań było porównanie szkół publicznych i niepublicznych. Analizie poddano takie zjawiska jak: atrybucje dobrej szkoły, cele edukacyjne szkoły, ocena zmian w oświacie po roku 1989, ocena szkoły i nauczycieli, sytuacje konfliktowe w szkole, relacje między rodzicami a szkołą, wartości istotne dla młodzieży, postawy rodziców i nauczycieli wobec wartości życiowych oraz wartości istotnych dla wychowania, a także innowacyjność nauczycieli obu typów szkół. Badania przeprowadzono w 60 losowo wybranych szkołach podstawowych, zawodowych i średnich – państwowych i społecznych (społeczne były tylko szkoły podstawowe i licea ogólnokształcące) – w Warszawie. W każdej szkole 10 wybranych losowo nauczycieli wypełniało kwestionariusz ankiety. Do analizy zakwalifikowano 566 kwestionariuszy. Z uczniami i rodzicami przeprowadzono wywiady. Analizie poddano 417 wypowiedzi uczniów oraz tyle samo wypowiedzi rodziców. Ponadto, poza wymienionymi metodami, przeprowadzono obserwacje 60 lekcji w klasach I–III (30 państwowych i 30 społecznych), 40 w klasach IV–VIII (po 20 w szkołach państwowych i społecznych). Metodą próbek czasowych obserwowano również wybranych uczniów. Średni staż pracy badanych nauczycieli z państwowych szkół podstawowych wyniósł (w latach) 10,3, społecznych szkół podstawowych – 8,5, państwowych szkół zawodowych – 16,5, państwowych liceów ogólnokształcących – 16,4, społecznych liceów ogólnokształcących – 9,7, państwowych techników – 14,5. Studia wyższe ukończyło: 71,4% nauczycieli z państwowych podstawówek i 85,1% ze społecznych, 71,7% z państwowych szkół zawodowych, 99,9% z państwowych liceów ogólnokształcących, 94,7% ze społecznych, 97,9% z państwowych techników. W badanej populacji z poszczególnych typów szkół było: 57,3% dziewcząt i 42,7% chłopców z państwowych szkół podstawowych, 39,4% dziewcząt i 60,6% chłopców ze społecznych szkół zawodowych, 55,4% dziewcząt i 44,6% chłopców z państwowych szkół zawodowych, 60,7% dziewcząt i 39,3% chłopców z państwowych liceów ogólnokształcących, 58,9% dziewcząt i 41,1% chłopców ze społecznych liceów ogólnokształcących, 35,8% dziewcząt i 64,2% chłopców z państwowych techników. Udział procentowy uczniów z poszczególnych typów szkół: 17,9% (PSP), 15,9% (SSP), 17,7% (PSZ), 15% (PLO), 17,5% (SLO), 16% (PT). Według nauczycieli do najważniejszych atrybucji dobrej pracy szkoły należały takie czynniki jak: nauczyciele kochający swoją pracę (77,4%), silny dyrektor, dobry organizator (61,7%), małe klasy (57,8%), przyjazny stosunek nauczycieli do uczniów (57,2%), odpowiednio wysokie zarobki nauczycieli (52,7%). Dla rodziców także najważniejsza dla dobrego funkcjonowania szkoły była obecność nauczycieli pasjonujących się pracą z uczniami (76,5% wskazań). Na drugim miejscu w ich opinii znalazł się przyjazny stosunek nauczycieli do uczniów (68,9%), na kolejnych pozycjach: silny dyrektor (62%), małe klasy (54,1%) oraz umiejętność dyscyplinowania uczniów (52,2%). Rodzice przykładali większą wagę niż nauczyciele do sprawnej pracy samorządu szkolnego – odpowiednio: 25,1% i 13,4%. Według nauczycieli, zapytanych o tak niską rangę samorządu w ich oczach, ten organ uczniowski źle się sprawdza we współrządzeniu placówką. Nauczyciele techników są częściej skłonni do atrybucji biurokratycznej w ocenie pracy szkoły (wysoki wskaźnik wyboru; średni charakteryzował nauczycieli ZSZ i liceów państwowych, niższy niż średni – szkół społecznych). Te różnice nie były istotne statystycznie. 90% uczniów deklarowało, że lubią swoją szkołę, w tym blisko 25% - że bardzo lubią. W opinii większości w ich szkołach panowała miła i przyjazna atmosfera. W opinii 14% atmosfera szkolna była jednak dość napięta. ¼ badanych nudziła się na lekcjach. Ponad 25% uczniów podkreślało, że w ich szkołach uczą nauczyciele z wysokimi kompetencjami, co wpływa na bardzo dobry poziom nauczania. Młodzież ze szkół społecznych cztery razy częściej niż z państwowych podkreślała obiektywizm i sprawiedliwość nauczycieli jako cechy lubianej szkołach. Uczniowie najczęściej skarżyli się na takie cechy nauczycieli jak: brak cierpliwości, wyrozumiałości, życzliwości (25%), brak kompetencji dydaktycznych i merytorycznych, stereotypowy sposób prowadzenia lekcji (25%), brak obiektywizmu i sprawiedliwości. Uwagi na temat niewystarczających kompetencji nauczycieli wysuwali częściej licealiści ze szkół państwowych niż społecznych. Aż 40,3% badanych z państwowych techników twierdziło, że ich nauczyciele są obojętni wobec problemów uczniów. Podobne uwagi wypowiadało: 28% uczniów z PSP, 15,2% z SSP, 20,3% z PSZ, 24,2% z PLO i 24,7% z SLO. Na brak partnerstwa w relacjach nauczyciel z uczniami najczęściej skarżyli się licealiści ze szkół państwowych i społecznych – odpowiednio: 40,3% i 35,6%. Ocena nauczycieli na temat istotności współpracy szkoły i rodziców na ogół była mniej więcej zbieżna z ocenami rodziców. Niewielkie różnice pojawiły się wśród nauczycieli i rodziców uczniów z PSZ, PLO i SLO. 69,6% nauczycieli i 77% rodziców uczniów z państwowych zasadniczych szkół zawodowych twierdziło, że znaczenie współpracy rodziców ze szkołą jest duże; podobnie wypowiedziało się 54% nauczycieli i 62,9% rodziców uczniów z państwowych liceów ogólnokształcących oraz 53,2% nauczycieli i 64,8% rodziców uczniów uczęszczających do społecznych liceów ogólnokształcących. 90% rodziców chciałoby brać udział w rozwiązywania poważnych problemów wychowawczych, które pojawiają się w szkole, np. narkomania (62% respondentów tej grupie opowiedziało się za zdecydowanym udziałem rodziców). 77% rodziców twierdziło, że powinni współpracować ze szkołą w zakresie decydowania o przekazywanych przez szkołę wartościach moralnych. Blisko połowa rodziców chciałaby wpływać na obsadę nauczycieli. Około 35–45% rodziców uczniów z różnych typów szkół chciałoby współdecydować o wyborze przedmiotów i programów nauczania. |