Celem badania było określenie warunków i skutków konstytuowania się biografii zawodowych w kontekście systemowej organizacji i instytucjonalizacji życia społecznego. Sformułowano następujące założenia teoretyczno-metodologiczne: 1. Na biografię zawodową każdego człowieka ma wpływ interakcja z rzeczywistością społeczną; kształtowanie się życia zawodowego zależy od dwóch typów uwarunkowań: podmiotowych (tj. zasoby osobiste, kompetencje, umiejętności, socjalizacja, edukacja itp.) oraz zewnętrznych (poziom mikro-, mezzo- i makrostruktury społecznej). Przebieg biografii zawodowej wynika z osiąganych przez człowieka konsensusów, kompromisów i dysonansów, które pojawiają się w starciu celów jednostki z warunkami ich urzeczywistniania, określonymi społecznie. 2. System edukacyjny w Polsce podporządkowany jest polityce i gospodarce (makrostrukturze społecznej). Zatem to interwencjonizm społeczny w dużej mierze wpływa na kształt drogi szkolno-zawodowej młodzieży. 3. Profil kształcenia na drugim szczeblu kariery szkolnej nie odpowiada potrzebom współczesnej młodzieży. Główne wady to: dominacja kształcenia zawodowego, faworyzacja kształcenia zawodowego (deficyt kształcenia w zakresie usług). 4. Kształcenie po ukończeniu szkoły podstawowej ma decydujące znaczenie dla przebiegu kariery zawodowej. 5. System kształcenia zawodowego jest anachroniczny, zmusza młodzież czternasto- i piętnastoletnią do bardzo zdecydowanych wyborów, w dużej mierze uniemożliwia mobilność w życiu zawodowym po ukończeniu szkoły średniej. 6. Obecny system szkolny kształcenia ponadpodstawowego hamuje jednostkowy rozwój młodzieży, blokuje zewnętrzne sterowanie drogami zawodowymi. W badaniu wzięło udział 1400 osób z 10 województw na podstawie dwukrotnego losowania: szkół, później uczniów. Uczniowie objęci badaniem należeli do czterech kategorii: kończący szkoły podstawowe, kończący zasadnicze szkoły zawodowe, kończący średnie szkoły zawodowe, kończący licea ogólnokształcące. Połowa badanych uczniów kończących szkoły zawodowe nie chce w przyszłości wykonywać wyuczonego zawodu. Ponad 20% młodzieży z tej grupy w pełni akceptuje zawód wyuczony, co piąty stanowczo go odrzuca. Jednak tylko 8,7% respondentów kończących szkoły zawodowe było gotowych do podjęcia pracy w zawodzie po ukończeniu nauki. 40% respondentów w pełni odrzuca zawód – tendencja ta szczególnie silna była wśród dziewcząt skłaniających się ku zawodom w branży usługowej, a zmuszonych do nauki zawodów przemysłowych. Głównym powodem rozczarowań jest dysonans między oczekiwaniami co do przyszłej pracy a pierwszymi doświadczeniami zawodowymi. Po ukończeniu nauki na poziomie szkoły średniej 38,6% respondentów deklarowało podjęcie pracy w wyuczonym zawodzie, 24,6% – dalsze kształcenie w dotychczasowym zawodzie, 24,2% – reorientację zawodową poprzez kształcenie, 10,8% – reorientację zawodową w toku pracy. Od wyuczonego zawodu – jak pokazało badanie – skutecznie i najczęściej odchodzą dziewczęta; odejścia te są zazwyczaj silnie nacechowane emocjonalnie i wynikają z uprzedniego złego umiejscowienia w zawodach postrzeganych przez nie jako typowo męskie. Jak pokazały wyniki z drugiego etapu badania, młodzież po ukończeniu nauki w szkole średniej najczęściej albo pracuje, albo kształci się w polu zawodowym, które rozpoczęła jeszcze na poziomie szkoły zawodowej. 20,9% podjęło pracę albo dalsze kształcenie w polu pokrewnym, 27,8% – w nowym polu zawodowym albo w innych działaniach (7,7%). Badanie dowiodło, że tylko 39,2% młodzieży w toku edukacji osiąga planowany poziom kształcenia i planowany zawód. Kształcenie zawodowe blisko trzy piąte młodzieży jest regulowane przez system szkolny. Model kształcenia 26,6% respondentów był przez system szkolny modyfikowany albo co do planowanego typu i poziomu kształcenia, albo – zawodu odmiennego niż planowany. Interwencje społeczne decydowały o wyborze zawodu 34,2% uczniów, zatrzymanych na określonym poziomie kształcenia, albo w określonym zawodzie. Interwencjonizm systemu szkolnego wpływa w decydujący sposób na negatywizm młodzieży w stosunku do jej drogi zawodowej i zmiany wyuczonego zawodu.