Abstrakt: |
Przedmiotem badania były postawy nauczycieli wobec motywów uczenia się młodzieży. Próbowano stwierdzić, jaka jest wiedza nauczycieli o motywach uczenia się uczniów, czy i w jakim zakresie nauczyciele przypisują motywom uczenia się ważne znaczenie w procesie kształcenia się i czy stwarzają możliwości wyrażania i kształtowania rozbudowanych motywów własnej aktywności edukacyjnej wśród uczniów. Badanie składało się z dwóch etapów: ankiety na temat motywów uczenia się młodzieży w opinii nauczycieli oraz bezpośrednich obserwacji lekcji. W badaniu wzięło udział sześć nauczycielek biologii i 154 uczniów klas siódmych. Hospitacje przeprowadzono na 20 lekcjach języka polskiego i 18 matematyki w klasach siódmych i ósmych szkół podstawowych. Posłużono się – do zebrania materiału – techniką indywidualnie rozwiązywanego testu katalogowego, analizy ocen szkolnych, wstępnej i końcowej rozmowy z nauczycielami, wywiadu psychologicznego z wybranymi uczniami. Wyniki badania ujawniły, że w klasach, w których zainteresowanie biologią wykazywało najwięcej uczniów, wystąpił jednocześnie błąd przeceniania liczby osób zainteresowanych tym przedmiotem. Błędne oszacowanie mogło wynikać z tego, że nauczyciele postrzegali klasę globalnie, co prowadziło do zawyżenia opinii o zainteresowaniach poszczególnych uczniów biologią. Świadczyłoby to również o braku umiejętności nauczycieli do indywidualizowania obrazu poszczególnych uczniów w klasie. Jak się okazało, uczniowie podczas wszystkich hospitowanych lekcji ujawniali bezpośrednio następujące motywy uczenia się szkolnego: usprawiedliwienie niewłaściwego własnego zachowania, wyrażenie ambicji na tle oceny dokonywanej przez nauczyciela, wyrażenie obaw i lęku oraz wyrażenie roszczeń wobec szkoły, nauczyciela, zadań szkolnych i ewentualnie kolegów. Tylko podczas 5% zajęć wyrażano takie motywy jak: przeżycie dumy, niepokój o dobro klasy albo o dalsze losy edukacyjne, dostrzeganie osobistej odpowiedzialności oraz wyrażanie niezależności. Najsilniejsze zachowania wyrażające lęk pojawiły się przede wszystkim na lekcjach matematyki. Na wszystkich lekcjach nauczyciele – wobec obserwowanych motywów wyrażanych przez uczniów – zachowywali się biernie, wstrzymywali się od reakcji. Nieco rzadziej manifestowali niewiarę w prawdziwość i szczerość wypowiedzi uczniowskich (80%) albo odwoływali się do poczucia zagrożenia (80%). Na 70% zajęć wykorzystywali albo wprowadzali elementy rywalizacji. Świadczy to o braku wiedzy wśród nauczycieli o motywach uczenia się szkolnego uczniów szkół podstawowych, mimo że treści te pojawiają się już na początku kształcenia pedagogicznego. Nauczyciele nie widzą znaczenia motywów uczenia się w rozwoju poznawczym młodzieży, dlatego zwracają uwagę przede wszystkim na funkcje energetyczno-aktywizacyjne. Co za tym idzie – nie wykorzystują szans na wzbogacenie motywów uczenia się wyrażanych przez młodzież. |