Celem badania było określenie poziomu aspiracji edukacyjnych olimpijczyków ze szkół Stalowej Woli i ustalenie, na ile są one warunkowane cechami podstawowymi środowisk socjalizujących, przede wszystkim pracą nauczyciela i szkoły. Badaniem objęto 158 uczniów: 63 z Publicznej Szkoły Podstawowej nr 10, 63 z LO im. KEN, 14 z Liceum Technicznego, 16 z Technikum Mechanicznego; wiek 14-20 lat, po 20-23% uczniów z przedziałów 14, 18, 19-20 lat. Główne wartości preferowane przez badanych to: szczęście rodzinne – 86,7%, praca dająca satysfakcję i możliwość samorealizacji – 74,1%, zdobycie wykształcenia – 70,3%; uczniowie z LT stawiali wykształcenie na drugim miejscu, pozostali na trzecim – po pracy. 84,3% badanych uznało się za inteligentnych, 78,9% za wytrwałych, 79,1% za mających zdolności intelektualne pozwalające uzyskiwać bardzo dobre wyniki w nauce, 66,5% zdecydowanie wierzyło we własne możliwości, 65,8% znosiło niepowodzenia. Aspiracje co do dalszego poziomu kształcenia były następujące: 68,4% chciało uzyskać wykształcenie wyższe, 31,6% podyplomowe. Poziom wykształcenia w rzeczywistych zamierzeniach: 3,2% chciało uzyskać wykształcenie pomaturalne (uczniowie SP i LT), 79,1% wyższe (LT, TM), 17,7% podyplomowe (LO, TM). Preferowany kierunek studiów to: ekonomiczny – 17,1% (LT, LO), medyczny – 16,5% (SP), pedagogiczny – 15,2% (SP), prawniczy – 12%, inne – 35,4%. Główne motywy wyboru były następujące: możliwość realizacji własnych zainteresowań – 63,3%, satysfakcja osobista – 51,9%. Przekonanie, że uda się zrealizować plany edukacyjne, wyrażało 56,3% badanych, 43% nie potrafiło odpowiedzieć; szanse na realizację uzależniano głównie od własnych starań i wysiłków – 55,7%. Deklarowane formy działań podejmowane dla pogłębienia wiedzy i zainteresowań to: czytelnictwo literatury – 72,8%, udział w formach pozaszkolnych – 50%, zajęcia w kołach szkolnych – 38%. Motywy udziału w konkursach i olimpiadach były następujące: sprawdzenie własnej wiedzy i umiejętności – 50%, szansa zwolnienia z egzaminów wstępnych – 37,3% (głównie uczniowie SP). Stwierdzono, że olimpijczycy wykazywali preferencję wartości poznawczych, wysoki poziom aspiracji kształceniowych, przejawiali dość konsekwentny system wartościowania i działań. W pytaniu odnoszącym się do roli szkoły 96,2% badanych zaakceptowało stwierdzenie, że nauka jest ważna dla ich własnej przyszłości; 81% – że miła atmosfera w szkole wpływa na efektywność uczenia się. Dobre samopoczucie w szkole zdaniem badanych warunkował głównie pozytywny stosunek nauczyciela do ucznia – 45,6% (głównie uczniowie szkół średnich, uczniowie SP wskazali przede wszystkim kontakty z rówieśnikami). Preferowane cechy nauczyciela to: poszanowanie godności i wolności osobistej ucznia – 70,3%, wysoki poziom wiedzy – 65,8%, tolerancja – 36,1%, cierpliwość – 33,5%, mądrość – 21,5%. Poziom przygotowania zawodowego swoich nauczycieli dobrze oceniło 74,6% badanych z LO, 63,1% z SP, 28,6% z LT, 18,8% z TM. Badani rozmawiali z nauczycielami głównie o nauce i szkole – 89,3%, problemach i trudnościach życiowych – 34,2%, życiu osobistym – 31%. Główne pożądane cechy nauczycieli według badanych były następujące: walory intelektualne i umiejętność przekazywania wiedzy – 38%, wyrozumiałość i chęć pomocy oraz tolerancja – po 29,8%, życzliwość i partnerskie traktowanie uczniów – 28,4%, obiektywizm i sprawiedliwe ocenianie – 26%. Oczekiwania wobec szkoły: stworzenie możliwości rozwijania zainteresowań – 88%, stworzenie atmosfery zrozumienia, życzliwości itp. – 82,3%, zapewnienie uczniom dobrego samopoczucia – 80,4%, wysoki poziom nauczania i wychowania – 79,1%, zatrudnianie nauczycieli o wysokich kwalifikacjach zawodowych – 77,2%. Stwierdzono, że olimpijczycy mający wysoki poziom aspiracji edukacyjnych stawiają sobie, nauczycielom i szkole wysokie wymagania oraz potrafią je wyraźnie sprecyzować. Wyniki badania potwierdziły przypuszczenie o istnieniu ścisłego związku między typem pracy dydaktycznej a aspiracjami edukacyjnymi uczniów; idea izolowania funkcji dydaktycznej szkoły od działań pedagogiczno-wychowawczych wydaje się nie znajdować potwierdzenia w potrzebach i oczekiwaniach badanych; oczekiwania sygnalizują niedobór w kwestii autorytetu nauczyciela w środowisku szkolnym.