Celem badania było poznanie motywów nauczycieli pracujących w placówkach kształcenia specjalnego do pracy z dzieckiem upośledzonym umysłowo, samooceny ich pracy. Wywiadami objęto 77 osób (60 kobiet, 17 mężczyzn; wiek 22-53 lata, średnia 37), 41 pracowało jako nauczyciele (średni staż pracy w kształceniu specjalnym: kobiety 7 lat, mężczyźni 7,2), 36 jako wychowawcy (staż pracy odpowiednio 5 lat i 4,4); 57,1% miało wykształcenie średnie, 42,9% wyższe. 53,2% przeszło do szkolnictwa specjalnego z różnych placówek, w tym 73,2% ze szkoły masowej. Najczęstsze motywy podjęcia pracy w szkolnictwie specjalnym były następujące: propozycja pracy – 44,4% osób pracujących tylko w szkolnictwie specjalnym, 24,4% pracujących poza nim; marzenie o takiej pracy – odpowiednio 22 i 24,4%. Zadowolonych z pracy było odpowiednio 52,8% i 80,5%, bardzo zadowolonych było 25% i 24%; 24,7% badanych wskazało jako uzasadnienie zadowolenie i satysfakcję. Wyniki swojej pracy jako w miarę dobre oceniło 97,2% wychowawców, jako dobre 70,7% nauczycieli; jako uzasadnienia podawano ocenę władz szkolnych, osiągnięcia uczniów. Wśród czynników warunkujących dobre efekty w pracy z dziećmi najczęściej podawano czynniki dotyczące warunków pracy – 81,8%, te same najczęściej uznawano za utrudniające – 79,2%. Trudności wychowawcze miało 36,7%, dydaktyczne 35%; dostrzegano różne ich przyczyny. Jako sposoby pokonywania trudności wskazywano najczęściej zdobywanie na własną rękę pomocy i materiałów dydaktycznych – 30%. 76,7% pomagali nauczyciele i wychowawcy z dłuższym stażem pracy. Najczęściej do pracy z dziećmi upośledzonymi umysłowo zachęcało badanych przekonanie, że są im potrzebni – 36,4%. Czynnikiem mobilizującym do dalszej pracy były głównie osiągane wyniki – 23,4%. Z działań doskonalących najczęściej podejmowano samokształcenie – 62,3%. 37,7% w samokształceniu pomagali bardziej doświadczeni koledzy. U 70,1% badanych zniechęcenie do pracy występowało rzadko, u 6,5% często; najczęstszą przyczyną zniechęcenia był brak uznania dla pracy ze strony władz szkolnych – 16,9%; czynnikiem pomagającym w pokonaniu zniechęcenia było głównie uświadomienie sobie, że pracuje się z dziećmi upośledzonymi umysłowo – 36,4%; w likwidowaniu zniechęcenia pomagali głównie współpracownicy – 35,1%. Żaden z badanych nie chciał odchodzić ze szkolnictwa specjalnego; argumentem za pozostaniem były satysfakcja, zadowolenie, dobre wyniki – 75,3%. Wśród cech osobowości pomagających w pracy najczęściej wskazywano optymizm i wiarę w sens pracy – 27 osób; wśród cech utrudniających – zbyt małą wiedzę z zakresu pedagogiki specjalnej – 19 osób. 36,4% badanych nie dostrzegało u siebie cech utrudniających pracę. 45,5% oceniło swoją pracę zdecydowanie pozytywnie. 72,7% uważało pracę z dzieckiem upośledzonym za bardzo trudną; najczęściej jako przyczynę wskazywano wkładany w nią wysiłek – 80,5%. Za główny czynnik ułatwiający uznano poprawę bazy lokalowej i dydaktycznej – 53,2%. Na pytanie o opinię o sobie jako pedagogu specjalnym nie odpowiedziało 31,2%; pozostali wskazywali głównie, że trzeba czuć się potrzebnym dziecku – 59,7%. Stwierdzono, że badani identyfikowali się z zawodem, byli zadowoleni z pracy; pracę nauczyciela wychowawcy kształcenia specjalnego można zintensyfikować przez lepszą organizację pracy dyrekcji i władz oświatowych.