Przedmiotem badania były efekty rehabilitacji dorosłych osób z upośledzeniem umysłowym, a także ich związek z kompetencjami zawodowymi pedagogów specjalnych. Do zebrania materiału badawczego wykorzystano sondaż diagnostyczny, technikę ankiety i jako narzędzie badawcze – kwestionariusz samooceny kompetencji zawodowych oraz kwestionariusz do oceny kompetencji zawodowych, wypełniany przez kierowników i specjalistów do spraw rehabilitacji w badanych placówkach. Przeanalizowano w tym celu także dokumentację i przeprowadzono rozmowy z badanymi osobami. W grupie kryterialnej znalazło się 25 absolwentów pedagogiki specjalnej. Ogółem przebadano 50 osób z warsztatów terapii zajęciowej, środowiskowych domów samopomocy i domów pomocy społecznej w województwach: szczecińskim, gorzowskim i koszalińskim. Do grupy kontrolnej wybrano pracowników niebędących pedagogami specjalnymi. Sześć osób z grupy kontrolnej miało wykształcenie wyższe niepedagogiczne, dwie – średnie wykształcenie pedagogiczne, 17 – inne wykształcenie średnie (ogólne, techniczne). Badani z grupy kryterialnej byli w wieku od 24 do 42 lat, a z grupy kontrolnej – od 22 do 48 lat. Do określenia efektów rehabilitacji wykorzystano Skalę Zachowania Przystosowawczego dla Dzieci, Młodzieży i Dorosłych K. Mihiry, R. Fostera, M. Shellhaasa i W. Lelanda (przekład i adaptacja J. Kostrzewskiego). Grupa kryterialna liczyła 30 mieszkańców domów pomocy społecznej z województwa szczecińskiego. Spośród nich 20 miało umiarkowany stopień upośledzenia umysłowego, ośmiu – znaczny, dwóch – głęboki. Badani w tej grupie byli w wieku od 19 do 45 lat. Grupa kontrolna liczyła 30 osób, w tym 20 z umiarkowanym upośledzeniem umysłowym, osiem – ze znacznym, dwie – z głębokim. Respondenci (w wieku od 17 do 42 lat) z tej grupy zostali dobrani losowo; wszyscy byli uczestnikami środowiskowych domów samopomocy i warsztatów terapii zajęciowej z województw: szczecińskiego, gorzowskiego i koszalińskiego. Na podstawie wyników badania zaobserwowano dysproporcje w przygotowaniu do zadań wynikających ze specyfiki placówek nieedukacyjnych wśród pedagogów specjalnych zatrudnionych w takich placówkach. Pedagodzy z takich ośrodków odczuwali braki w przygotowaniu do pracy w miejscu rehabilitacji społeczno-zawodowej dorosłych osób z upośledzeniem umysłowym. Respondenci skarżyli się na nierównomierne przygotowanie do zadań związanych z podstawowymi etapami, zakresami i kierunkami pracy z upośledzonymi umysłowo. Braki w początkowym etapie pracy mogą wpływać na pogłębianie się niekompetencji na dalszych etapach rehabilitacji. Największe braki respondenci zauważyli na etapie przygotowawczym i sprawdzająco-korygującym. Osoby z głębszym stopniem upośledzenia umysłowego, poddane rehabilitacji w placówkach nieedukacyjnych, wykazywały się korzystniejszym zachowaniem przystosowawczym niż ich rówieśnicy przebywający w całodobowych ośrodkach. Różnice o charakterze istotnym statystycznie wystąpiły w zakresie następujących cech: aktywność ekonomiczna i zawodowa, rozwój mowy oraz rozwój fizyczny. Najsilniejszy związek kompetencji zawodowych pedagogów z efektami rehabilitacji zaobserwowano w zakresie rozwoju mowy, sprawności fizycznej, pojęcia liczby i czasu u osób upośledzonych umysłowo. Kompetencje zawodowe pedagogów miały najmniejszy wpływ na niezależne funkcjonowanie upośledzonych, prace domowe przez nich wykonywane oraz ich aktywność zawodową. Badania przeprowadzono na bardzo małej próbie, dlatego nie należy traktować ich wyników jako podstawy do formułowania uogólnionych wniosków. Wyniki te mają charakter jedynie informacyjny.