Abstrakt: |
Przedmiotem badania było stosowanie kar i naród przez rodziców dzieci głębiej i lżej upośledzonych. Badanie miało charakter pilotażowy, a jego celem było określenie poszczególnych uwarunkowań stosowania kar i nagród wobec dzieci upośledzonych. Wyniki badania pozwoliły zidentyfikować główne trendy w postępowaniu rodziców. W przypadku dzieci głębiej upośledzonych zwracała uwagę mała liczba kar stosowanych przez rodziców. Z jednej strony było to często uzasadnione ich stanem zdrowia i współistnieniem różnych zaburzeń, z drugiej zaś stanowiło element mechanizmu obronnego rodziców. Nagrody były z kolei mało zróżnicowane jakościowo – równie często stosowano nagrody materialne i społeczne, rzadziej jednak podejmowano próby wspólnych zabaw z dziećmi. Postawa rodziców w przypadku głębokiego upośledzenia dziecka była raczej wyrazem bezradności i bierności emocjonalnej niż wynikiem przemyślanej strategii wychowawczej. Bezradność i blokada emocjonalna rodziców mogły skutkować pojawieniem się u dzieci choroby sierocej oraz ujawnianiem przez nie cech autystycznych. Spostrzeżenia te powinny być jednak zweryfikowane na większym materiale badawczym. Dzieci lekko upośledzone traktowane były bardziej rygorystycznie od tych głębiej upośledzonych. W ich przypadku dominowały kary fizyczne, co uzasadniane było przez matki nieposłuszeństwem i upartością dzieci. Postrzeganie dzieci lekko upośledzonych jako normalnych, tylko leniwych i upartych ukazywało życzeniowy charakter obrazu dziecka oraz skłonność do kreowania w stosunku do niego nierealistycznych oczekiwań. Nagrody w tej grupie dzieci były również mało zróżnicowane – zwracały uwagę rzadkie zabawy z dzieckiem oraz rzadkie obdarowywanie ich smakołykami czy zabawkami. Dzieci te były natomiast częściej tulone czy pieszczone niż dzieci głębiej upośledzone. We wszystkich wypowiedziach rodziców dominował kompleks posiadania upośledzonego dziecka – również, gdy matki akceptowały dziecko i potrafiły cieszyć się jego radością, martwiły się o jego przyszłość, stan zdrowia i relacje z innymi członkami rodziny, szczególnie z rodzeństwem. |