Badanie zostało zrealizowane w ramach grantu KBN nr 111139203. Celem badania było sprawdzenie hipotezy o związku między stosunkami społecznymi, łączącymi ucznia z nauczycielem, a sposobem korzystania przez ucznia ze swoich zasobów intelektualnych w procesie uczenia się. Badanie przeprowadzono w 28-osobowym oddziale klasy ósmej jednej ze szkół podstawowych na warszawskiej Pradze, o którym wiedziano, że: wyniki testu operacji formalnych nie korelowały ze stopniami cząstkowymi z języka polskiego i matematyki (mniejsza korelacja u dziewcząt niż u chłopców); średnia inteligencji uczniów była wysoka; dziewczynki otrzymywały średnio lepsze oceny z języka polskiego i matematyki; średni status rodziny uczniów był niski (korelował ze stopniami w typowy sposób). Obserwacji etnograficznej poddano 15 lekcji polskiego i 15 lekcji matematyki, które odbyły się w ciągu czterech miesięcy pierwszego semestru klasy ósmej. Robiono notatki i rejestrowano dźwięk na taśmie magnetofonowej. Dane z obserwacji zakodowano i zredukowano metodą głównych składowych. Wyniki badania pozwoliły potwierdzić hipotezę jedynie w zakresie lekcji z polskiego. Rozbieżność pomiędzy poziomem inteligencji ucznia a jego osiągnięciami szkolnymi okazała się dodatnie skorelowana ze stosunkiem życzliwości nauczyciela i ujemnie skorelowana ze stosunkami nacisku i antagonizmu między nauczycielem a uczniem. Szczegółowa analiza dyskursu między jedną z uczennic a nauczycielką ukazała proces, który mógł leżeć u podłoża powyższej zależności. Uczennica wnosiła w relację swoją ambicję i niską inteligencję, a nauczycielka entuzjazm i sztywny styl dydaktyczny. Obie osoby odrzucały możliwość pracy na granicach własnych i cudzych możliwości umysłowych, by uniknąć porażki i rozczarowania. Nauczycielka prowadziła pozorny dialog z uczniami, a uczennica ukrywała jego pozorność poprzez swoją aktywność na lekcji, w zamian za co nauczycielka ją chroniła.