Abstrakt: |
Badanie zrealizowano w ramach pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem prof. M. Bogdanowicz. Celem badania było określenie stosunków rodzinnych w percepcji dwóch grup badanych – dzieci mających rodzeństwo autystyczne oraz dzieci mających rodzeństwo zdrowe. W badaniu wykorzystano Test Stosunków Rodzinnych Bene-Anthony, test Narysuj rodzinę, test Zwierzyniec oraz pytanie otwarte i krótki kwestionariusz dla rodziców. Badaniem objęto 20 dzieci (rodzeństwa dzieci autystycznym), których rodziny zrzeszone były w Stowarzyszeniu Pomocy Osobom Autystycznym w Gdańsku (14 dziewcząt, 6 chłopców), oraz 20 dzieci z grupy kontrolnej (14 dziewcząt i 6 chłopców). Rozpiętość wieku badanych wynosiła od 5. do 21. roku życia. Wyniki badania pozwoliły stwierdzić, że rodzeństwo dzieci autystycznych postrzegało rodzinę w inny sposób niż rodzeństwo dzieci zdrowych, co najsilniej uwidaczniało się w ustosunkowywaniu się dzieci wobec chorego brata lub chorej siostry. W rodzinach z dzieckiem autystycznym szczególnie pozytywne postawy zanotowano w odniesieniu do młodszych sióstr, natomiast wobec starszych sióstr i braci dominowały postawy ambiwalentne. W przypadku rodzeństwa dzieci zdrowych relacje z braćmi i siostrami postrzegane były na ogół jako pozytywne z wyjątkiem starszych braci, z którymi relacje określano częściej jako ambiwalentne. Ustosunkowanie się do matek było w obu grupach podobne i miało najczęściej charakter pozytywny. Różnice pojawiły się w przypadku relacji z ojcem. Dzieci z grupy kryterialnej postrzegały go w sposób ambiwalentny i tak też percypowały stosunek ojca do nich samych. Natomiast w grupie kontrolnej dzieci postrzegały ojca pozytywnie, choć stosunek ojca do siebie również odczuwały jako ambiwalentny. Obraz rodzin z obu grup wydaje się dość optymistyczny, choć dzieci z rodzin kryterialnych czuły się zaniedbywane przez swoich rodziców. Jednocześnie okazywały zrozumienie dla zaistniałej sytuacji, prezentowały też wyższy stopień troskliwości i wyczulenia na potrzeby chorego rodzeństwa. Dzieci z grupy kontrolnej częściej eksponowały odczucia zazdrości i odrzucenia, rzadziej wykazywały zrozumienie dla swojego rodzeństwa i prezentowały niższy poziom empatii wobec potrzeb brata lub siostry. Posiadanie autystycznego rodzeństwa sprzyjało powstawaniu w zdrowym rodzeństwie poczucia odrzucenia i jednocześnie silnej identyfikacji. Silny, emocjonalny związek z rodziną wydaje się w tym przypadku wynikiem cementującego więzi rodzinne doświadczenia w postaci pojawienia się w rodzinie chorego dziecka (o ile rodzina przetrwa początkowy kryzys). Rodzeństwo chorych na autyzm okazało się przeciążone dodatkowymi obowiązkami, wynikającymi z potrzeby zapewnienia choremu opieki, choć prawidłowość ta nie ujawniła się bezpośrednio. Młodsze rodzeństwo dzieci autystycznych ponosiło mniej szkód związanych z koniecznością poświęcenia choremu dziecku większej uwagi przez rodziców niż starsze rodzeństwo. Pod wpływem pojawienia się choroby w rodzinie starsze dzieci szybko uzyskiwały wysoki poziom dojrzałości emocjonalnej i społecznej oraz włączane były w wiele problemów dorosłych, co ostatecznie skracało okres beztroskiego dzieciństwa. |