Przedmiotem badania była swoboda ucznia publicznej szkoły podstawowej w jego relacjach z nauczycielami. Swoboda jest tu rozumiana jako możliwość nieograniczonej wpływami społecznymi autosterownej aktywności. Wyróżniono trzy poziomy swobody – wysoki (brak jakiejkolwiek presji ze strony nauczyciela), umiarkowany (stosowanie przez nauczyciela uwag, sugestii itp. oraz gdy zachowanie nauczyciela w danej kwestii jest różne), niski (odgórne ustalanie wymagań przez nauczyciela oraz stosowanie przymusu do ich egzekwowania). W badaniu uwzględniono wiek uczniów i ich miejsce zamieszkania. Badaniem objęto uczniów i nauczycieli z 50 różnych szkół (wielkomiejskich, małomiasteczkowych i wiejskich). Uczniom klas początkowych nauczyciele pozostawiali najczęściej umiarkowany poziom swobody, najrzadziej zaś pełną swobodę. Uczniowie klas wyższych byli najczęściej zupełnie pozbawieni swobody, najrzadziej pozostawiano im umiarkowaną swobodę. Pełna swoboda u uczniów klas początkowych dotyczyła najczęściej sposobu realizacji zadania, o ile możliwe były różne sposoby ich rozwiązania (np. zadania z plastyki). Młodsi uczniowie stosunkowo często doświadczali także pełnej swobody w wyrażaniu myśli, przy czym nie dotyczyło to sposobu wypowiedzi. Uczniowie wyższych klas szkoły podstawowej najczęściej doświadczali pełnej swobody w zakresie sposobu ubierania się, spędzania przerw, głoszenia własnych poglądów, ustalania terminów klasówek, wyboru osoby, z którą uczeń siedział w ławce, fryzury i noszenia makijażu. W żadnej z badanych szkół i niezależnie od wieku uczniów nie pozostawiało im się pełnej swobody w sprawach nauki i w kwestii zachowania względem rówieśników. Nauczyciele zwracali również zwykle uwagę na właściwe zachowanie uczniów względem dorosłych i gdy nie wykonywali polecenia bezpośrednio do nich adresowanego. Nauczyciele nie tolerowali także palenia papierosów i używania niecenzuralnych słów.