Abstrakt: |
Badanie miało na celu charakterystykę swobody dziecka w jego relacjach z osobami dorosłymi oraz związku tej swobody z postępowaniem i wykształceniem rodziców, płcią i strukturą rodziny oraz postępowaniem nauczyciela i wiejskim bądź miejskich charakterem placówki. W badaniu wykorzystano przede wszystkim metodę wywiadu indywidualnego, poza tym metodę ankietową (z pytaniami zarówno zamkniętymi, jak i otwartymi). Z pytaniami na temat opinii, przekonań i postulatów w sprawie swobody zwrócono się do 100 wychowawców oraz 120 uczniów w wieku 13-15 i 17-19 lat. Opisu swobody pozostawianej dziecku przez rodziców dokonano na podstawie wywiadów z 180 uczniami w wieku 9-11, 13-15 i 17-19 lat. Wnioski na temat swobody pozostawianej dzieciom przez nauczycieli i wychowawców wyciągnięto na podstawie ankiet przeprowadzonych w 45 przedszkolach, 100 szkołach podstawowych i 30 szkołach średnich. Wyniki badania ujawniły, że swoboda pozostawiana dzieciom przez rodziców zależna była od wieku dzieci i ich płci – dzieci starsze oraz chłopcy cieszyli się najczęściej większą swobodą niż dzieci młodsze i dziewczęta. Nie bez wpływu na pozostawianą dziecku swobodę pozostawała sfera życia, w której miała być ona egzekwowana (np. wygląd zewnętrzny, towarzystwo, zainteresowania itp.). Ponadto zachowania rodziców i dzieci pozostawały we wzajemnej zależności i były zmienne w czasie. Odnośnie do swobody pozostawianej dzieciom na różnych etapach edukacji począwszy od przedszkola, a skończywszy na szkole średniej, okazało się, że w większości badanych placówek pozostawiano uczniom swobodę w bardzo nielicznych sferach aktywności. Ograniczenia te różniły się w zależności od wieku uczniów – im młodsze było dziecko, tym częściej stosowano wobec niego perswazję, a im starsze, tym bardziej prawdopodobne stawało się karanie ucznia. Tak w przedszkolach, jak i w szkołach, zanotowano przypadki przemocy. Odpowiedzi uczniów i nauczycieli w zakresie opinii i postulatów dotyczących swobody różniły się znacząco. Żaden z badanych nauczycieli nie postulował pozostawienia dzieciom pełnej swobody. Nauczyciele szkół podstawowych byli skłonni pozostawiać wychowankom więcej swobody niż nauczyciele przedszkolni. Większość badanych nauczycieli posługiwała się perswazją i nagrodami w celu utrzymania kontroli, jednak niektórzy nauczyciele, szczególnie ze szkół podstawowych, proponowali bardziej surową dyscyplinę. Wyniki badania ujawniły, że możliwość narzucania uczniom różnych wymogów, np. programowych, sprzyjało wykorzystywaniu ich do ograniczania swobody uczniów. Pragnienie nieograniczonej wolności nie było przy tym dominującym zjawiskiem wśród uczniów. Chłopcy częściej oczekiwali większej swobody niż dziewczęta, co potęgowało się u nich z wiekiem. Młodsze dzieci akceptowały najczęściej ograniczenia narzucane im przez rodziców, lecz nie zgadzały się na takie same ograniczenia narzucane przez nauczycieli. |