Abstrakt: |
Celem badania było ustalenie, czy dzieci sześcio- i siedmioletnie rozumieją pojęcia przewidziane dla nich w programie wychowania przedszkolnego, jakie sposoby definiowania stosują do tłumaczenia znaczenia pojęć, jaki poziom rozumienia pojęć osiągają. Badaniem objęto 100 dzieci z placówek przedszkolnych ze zróżnicowanych środowisk lokalnych w Białymstoku; zadaniem dzieci było zdefiniowanie 24 pojęć. Stwierdzono, że 94,62% wypowiedzi wskazywało na rozumienie pojęć; wszystkie dzieci rozumiały pojęcia: telewizor, pieniądze, odkurzacz, cukier, telefon, pralka, kierowca, szkoła, najmniej dzieci rozumiało pojęcie jarzyny – 65%. Dzieci stosowały różne formy definicji, wyróżniono 15 sposobów definiowania. Dominującym poziomem rozumienia pojęć był poziom konkretno-opisowy – 78,83% wszystkich definicji; przeważała w nim faza zmysłowo-spostrzeżeniowa bez cech istotnych (1718) nad fazą z cechami istotnymi; stwierdzono, że badane dzieci powinny znać więcej cech istotnych, niż wykazało badanie. 2/3 dzieci osiągnęło lub przekroczyło przeciętny, średni poziom rozumienia pojęć obliczony dla tej grupy. Istotnie i bardzo silnie na poziom rozumienia pojęć wpływały: liczba metrów kwadratowych na osobę – poziom rozumienia malał wraz ze wzrostem powierzchni mieszkalnej na osobę; orientacja nauczyciela w stopniu trudności danego pojęcia dla dziecka – wraz ze wzrostem orientacji wzrastał średni poziom rozumienia; dochód w rodzinie – ze wzrostem dochodu wzrastał do pewnej granicy średni poziom rozumienia pojęć; wiek rodziców. Czynnikami istotnie i mocno wpływającymi na poziom rozumienia pojęć były: formy spędzania czasu wolnego przez dziecko – wpływ miało współwystępowanie pewnych form; stopień nasycenia środowiska środkami stymulującymi rozwój – im więcej, tym wyższy poziom. Potwierdzono prawidłowości, że umiejętność dostrzegania ogólnych i jednostkowych cech przedmiotu sprawia dzieciom duże trudności, choć wzrasta z wiekiem; wraz z możliwością poznawania bezpośredniego i bliskiego obcowania z obiektami wzrasta rozumienie znaczenia pojęcia; uboga wiedza dzieci ujawnia się również wtedy, gdy pewne procesy wymagają dłuższych obserwacji, przeprowadzania eksperymentów lub których przebieg jest niedostępny bezpośredniemu doświadczeniu. Stwierdzono, że w procesie opanowywania znaczeń przez dzieci należy zwrócić większą uwagę na wykorzystywanie zagadek. |