Celem badania było wypracowanie odpowiedniego modelu postępowania dydaktycznego nauczyciela w zakresie doskonalenia języka mówionego uczniów niższych klas w wybranych formach wypowiedzi, opartego na teorii wielostronnego kształcenia W. Okonia. Badaniem podłużnym objęto łącznie po 235 dzieci z klas eksperymentalnych i kontrolnych ze środowiska miejskiego, małomiasteczkowego i wiejskiego; badanie prowadzono od klasy II przez III do IV. W klasach eksperymentalnych prowadzono zajęcia z wykorzystaniem form aktywizujących, ćwiczeń słownikowo-frazeologicznych i syntaktycznych. Badanie wstępne oraz wszystkie kolejne etapy miały taki sam przebieg – uczniów proszono o wypowiedzi ustne na temat miejsc obejrzanych podczas odbytej klasowej wycieczki do parku, wypowiedzi nagrywano na taśmę magnetofonową i analizowano. W badaniu wstępnym uczeń klasy eksperymentalnej ze szkoły miejskiej użył średnio 53,1 wyrazów, z klasy kontrolnej 50,9 wyrazów; uczeń ze szkoły małomiasteczkowej odpowiednio 35,8 i 40,5 wyrazów; uczeń klasy ze szkoły wiejskiej 39,3 i 35,7 wyrazów. Uczeń klasy eksperymentalnej ze szkoły miejskiej użył średnio 4,4 zdań, uczeń klasy kontrolnej 4,75 zdań; uczeń ze szkoły małomiasteczkowej odpowiednio 7,0 i 7,3 zdań; uczeń ze szkoły wiejskiej odpowiednio 5,8 i 4,9 zdań. W klasie eksperymentalnej ze szkoły miejskiej użyto średnio 11,9% wstępów i 23,7% zakończeń, w klasie kontrolnej 5,3% i 8,8%; w klasach ze szkoły małomiasteczkowej odpowiednio 6,85% wstępów i 17,8% zakończeń oraz 42,2% wstępów i 42,2% zakończeń; w klasach ze szkoły wiejskiej odpowiednio 42,7% wstępów i 27,2% zakończeń oraz 38,6% wstępów i 22,6% zakończeń. W badaniu końcowym uczeń klasy eksperymentalnej ze szkoły miejskiej użył średnio 62,8 wyrazu, z klasy kontrolnej 49 wyrazów; uczeń ze szkoły małomiasteczkowej odpowiednio 67,4 i 48,4; uczeń klasy ze szkoły wiejskiej 95,6 i 37,1. Uczeń klasy eksperymentalnej ze szkoły miejskiej użył średnio dziewięciu zdań, uczeń klasy kontrolnej 5,2 zdania; uczeń ze szkoły małomiasteczkowej odpowiednio 10,6 i 7,98; uczeń ze szkoły wiejskiej odpowiednio 12,5 i 5,54. W klasie eksperymentalnej ze szkoły miejskiej użyto średnio 57,6% wstępów i 69,5% zakończeń, w klasie kontrolnej 28% i 42,1%; w klasach ze szkoły małomiasteczkowej odpowiednio 94,5% wstępów i 89% zakończeń oraz 42,2% wstępów i 42,2% zakończeń; w klasach ze szkoły wiejskiej odpowiednio 88,3% wstępów i 97% zakończeń oraz 59,5% wstępów i 42,4% zakończeń. Badaniem dotyczącym języka pisanego objęto 308 uczniów z klas eksperymentalnych i 310 z klas kontrolnych. W klasach eksperymentalnych przez rok organizowano w dwutygodniowych odstępach czasowych ćwiczenia w pisaniu (2x45 minut). Podczas badania wstępnego i końcowego zadaniem uczniów było napisanie opowiadania. W badaniu wstępnym uczeń klasy eksperymentalnej ze szkoły miejskiej użył średnio 56,4 wyrazu, z klasy kontrolnej 51,8; uczeń ze szkoły małomiasteczkowej odpowiednio 80,3 i 85,5; uczeń klasy ze szkoły wiejskiej 42,1 i 38,7. Uczeń klasy eksperymentalnej ze szkoły miejskiej użył średnio 6,4 zdania, uczeń klasy kontrolnej 6,3; uczeń ze szkoły małomiasteczkowej odpowiednio 6,9 i 8,9; uczeń ze szkoły wiejskiej odpowiednio 5,3 i 4,75. W klasie eksperymentalnej ze szkoły miejskiej użyto średnio 43,5% wstępów i 32,6% zakończeń, w klasie kontrolnej 46,1% i 24%; w klasach ze szkoły małomiasteczkowej odpowiednio 60,4% wstępów i 41,7% zakończeń oraz 32,6% wstępów i 45,6% zakończeń; w klasach ze szkoły wiejskiej odpowiednio 64,6% wstępów i 46,5% zakończeń oraz 42% wstępów i 40,3% zakończeń. W badaniu końcowym uczeń klasy eksperymentalnej ze szkoły miejskiej użył średnio 93,7 wyrazu, z klasy kontrolnej 49,1; uczeń ze szkoły małomiasteczkowej odpowiednio 111,8 i 92,2; uczeń klasy ze szkoły wiejskiej 102,8 i 54. Uczeń klasy eksperymentalnej ze szkoły miejskiej użył średnio 12 zdań, uczeń klasy kontrolnej 8,5 zdania; uczeń ze szkoły małomiasteczkowej odpowiednio 11,7 i 10,1; uczeń ze szkoły wiejskiej odpowiednio 12,9 i 5,8. W klasie eksperymentalnej ze szkoły miejskiej użyto średnio 94% wstępów i 93% zakończeń, w klasie kontrolnej 54,8% i 50,9%; w klasach ze szkoły małomiasteczkowej odpowiednio 73,6% wstępów i 63,7% zakończeń oraz 56,5% wstępów i 53,2% zakończeń; w klasach ze szkoły wiejskiej odpowiednio 87% wstępów i 95% zakończeń oraz 43,8% wstępów i 59,6% zakończeń. Stwierdzono, że dzieci z klas eksperymentalnych miały bogatsze słownictwo, lepiej posługiwały się wyrazami i zdaniami, bez wyraźnych różnic środowiskowych; ogromnej poprawie uległa struktura wypowiedzi, niższe efekty uzyskali w tym zakresie uczniowie szkół małomiasteczkowych, dzieci wiejskie w swoich wypowiedziach uwzględniały porządek strukturalny w zadowalający sposób.