Abstrakt: |
Celem badania było określenie uwarunkowań społecznej tożsamości dzieci i młodzieży z miast w północnej Polsce. W badaniu zastosowano takie techniki jak: analiza dokumentów (dane statystyczne z Rejonowego Ośrodka Pomocy Społecznej, Izby Wytrzeźwień, Wojewódzkiego Zespołu Pomocy Społecznej i Urzędu Pracy w Bydgoszczy), analiza danych statystycznych Głównego Urzędu Statystycznego, zwiad terenowy, obserwacja miejsc, w których przebywały badane dzieci i młodzież. Podczas obserwacji szkolnej zwracano uwagę na takie elementy jak: nawiązywanie kontaktu przez uczniów, wygląd respondentów, język, zachowania towarzyszące wywiadowi, charakter grupy i więzi grupowych, wygląd szkoły, relacje między uczniami i nauczycielami. Pod nieobecność nauczyciela przeprowadzano wywiady grupowe z uczniami. Przebadano łącznie 141 uczniów ze szkół podstawowych, w tym: 55 z klas ósmych, 45 z siódmych, 15 z szóstych, 26 z piątych. Na podstawie wywiadów z dyrektorami placówek wyodrębniono trzy grupy problemów, z którymi borykają się szkoły: brak środków finansowych, problemy w pracy wychowawczo-dydaktycznej, problem niedożywienia uczniów (zwłaszcza w szkołach podstawowych). W badanych placówkach prowadzono współpracę z organizacjami zewnętrznymi, np. METRO (organizator wolnego czasu), Wydział do spraw Prewencji Komendy Rejonowej Policji, spółdzielnia Jutrzenka (ofiarodawca paczek świątecznych). Z badanymi szkołami współpracowały także: Poradnia Pomocy Psychologicznej, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, Kościół. Chociaż placówki miały spore problemy finansowe, dyrektorzy i nauczyciele starali się, by oferta zajęć pozalekcyjnych była różnorodna. W szkołach odbywały się spotkania w ramach zajęć sportowych (pływanie, łyżwiarstwo), nauka języków obcych, zajęcia komputerowe, rewalidacyjne. Skala bezrobocia wśród rodziców uczniów była różna – w jednej z placówek uczyło się 80% dzieci, których przynajmniej jedno z rodziców nie miało pracy. W niektórych podstawówkach szacowano, że odsetek bezrobotnych rodziców jest bardzo mały. Wiele dzieci pochodziło ze środowisk patologicznych – w jednej ze szkół uczyło się 50% dzieci z rodzin z problemem alkoholowym. W jednej z placówek przeprowadzono ankietę na temat używek wśród młodzieży. Okazało się, że 50% uczniów miało już za sobą inicjację alkoholową, a 10% systematycznie piło napoje alkoholowe. Pytanie o plany, marzenia i aspiracje sprawiło trudność niektórym respondentom; odpowiadali oni wtedy: nie wiem, nie mam. Pozostali chcieliby w przyszłości założyć rodzinę, dużo zarabiać, nie walczyć o pracę, pracować w banku, mieć zakład prywatny, pracować za granicą, mieszkać w Szwajcarii i być informatykiem, pójść do zawodówki itp. Uczniowie mieszali realistyczne plany z dziecięcymi marzeniami. W ich planach pojawiają się elementy charakterystyczne dla kultury masowej. Tożsamość społeczna młodzieży kształtuje się wraz z identyfikacją z różnymi grupami formalnymi (szkoła) i nieformalnymi (rodzina, grupa rówieśnicza, miejsce zamieszkania, miasto). Relacje uczniów z rodziną bywały zachwiane i nieprawidłowe, gdy rodzina nie była w stanie zaspokoić podstawowych potrzeb dzieci. Relacje uczniów z rówieśnikami okazały się dosyć płytkie, zazwyczaj przybierały formę luźnej paczki znajomych, bandy, wspólnoty podwórkowej. Słabe były relacje badanych z otoczeniem społecznym w miejscu zamieszkania. |