Abstrakt: |
Przedmiotem badania był obraz kultury rosyjskiej w podręcznikach szkolnych. Przeanalizowano treści z podręczników literatury polskiej z lat 1925–1993, przeznaczonych dla uczniów szkół średnich. W podręczniku Antoniego i Mikołaja Mazanowskich (lata 20. XX wieku) nie zwrócono większej uwagi na rosyjskich twórców. Wymienieni zostali tylko Lew Tołstoj oraz Fiodor Dostojewski, których zaliczono do okresu reakcji przeciw realizmowi (razem z Maeterlinckiem i Ibsenem). Takich pisarzy jak: Gogol, Turgieniew, Puszkin i Lermontow umieszczono w spisie Ważniejsze nazwiska obce. Obu powieściopisarzom rosyjskim przypisano psychologizm, otwarcie na problemy moralne i metafizyczne. Juliusz Kleiner i Aleksander Brűckner w Zarysie dziejów literatury polskiej i języka polskiego wprost pisali o twórcach rosyjskich, m.in.: Fiodor Dostojewski głębią analizy psychologicznej swych powieści przekroczył wszystko, co dotychczas zostało osiągnięte w literaturze Zachodu; [Lew Tołstoj to] ostatnie ogniwo w historii romantycznego oporu wobec nowoczesnej kultury, sprzeciwu zapoczątkowanego przez J.J. Rousseau. W podręczniku tym tylko z nazwiska autorzy wymienili Puszkina i Lermontowa. W podręcznikach z lat 90. i 80. znacznie mniej miejsca poświęcano rosyjskim pisarzom sympatyzującym z władzą radziecką: Gorkiemu, Siemionowowi, Erenburgowi, Fadiejewowi, A. Tołstojowi. Więcej pisano z kolei o pisarzach-dysydentach: Achmatowej, Cwietajewej, Pasternaku, Bułhakowie, Sołżenicynie. Ranga kultury rosyjskiej według liczby pisarzy wymienionych od średniowiecza do czasów współczesnych: w podręcznikach z lat 20. i 30. XX wieku: piąta (za kulturą francuską, niemiecką, włoską i angielską); w podręcznikach z początku lat 50. XX wieku: trzecia (za francuską i angielską); w podręcznikach z przełomu lat 50. i 60. XX wieku: druga (za francuską); w podręcznikach z przełomu lat 80. i 90.: druga (podręcznik Matuszewskiego Literatura polska 1939–1991, Warszawa 1992) albo piąta (T. Wroczyński, Literatura polska po 1939 roku, Warszawa 1993; B. Chrząstowska, E. Wiegandtowa, S. Wysłouch, Literatura współczesna, Poznań 1992). |