Abstrakt: |
Celem badania była charakterystyka rodzinnych uwarunkowań agresywnego zachowania dzieci w młodszym wieku szkolnym. Badaniem objęto 120 rodzin z województwa koszalińskiego, w których wychowywało się 264 dzieci wykazujących zachowania agresywne. Szczegółowej analizie poddano zachowania 186 dzieci. W badaniu przyjęto następujący podział postaw rodziców względem dzieci: postawa prawidłowa, nadmiernie sroga, nadmiernie łagodna i niekonsekwentna. W 42% rodzin jedno z rodziców lub oboje rodzice pozostawali w czasie badania bez pracy. 29% rodzin żyło w bardzo trudnych warunkach materialnych, 58% zapewniało warunki materialne na poziomie minimum, 8% żyło w dobrych, a 5% w bardzo dobrych warunkach materialnych. Czynnikiem warunkującym poziom życia materialnego rodzin było przede wszystkim wykształcenie rodziców – im wyższe, tym lepiej powodziło się badanym rodzinom. W 18% rodzin pożycie rodziców było zgodne, w 49% występowały sporadyczne konflikty, rozwiązywane pomyślnie przez rodziców, w 33% przypadków pożycie rodziców było niezgodne (częste kłótnie, bójki, alkoholizm, nienawiść i wrogość, również w stosunku do dzieci). Analiza czynników rodzinnych, warunkujących agresywne zachowania dzieci, ujawniła, że agresywność dziecka powodowały częściej postawy surowe niż łagodne. 84% rodziców stosowało głównie nakazy i zakazy, 67% kary cielesne. Przyczyny agresywnego zachowania dziecka rodzice przypisywali jego cechom, nie sytuacji. Brak powodzeń szkolnych tłumaczyli lenistwem, niedbałością, niechęcią do nauki i szkoły u dziecka. Nie dostrzegano na ogół znaczenia braku warunków do nauki w domu czy braku zainteresowania rodziców nauką szkolną. 29% dzieci otrzymywało oceny niedostateczne, głównie z powodu agresywnego zachowania wobec kolegów i nauczycieli. Poddawane ciągłej krytyce w domu, dzieci te miały niezaspokojoną potrzebę akceptacji oraz poczucie mniejszej wartości; karane, przestawały się liczyć z oceną rodziców i obojętniały uczuciowo. 26% dzieci wykazywało ukryte pragnienie uzyskania aprobaty otoczenia i zasłużenia na miłość rodziców, co ujawniało się najczęściej w sytuacjach, w których rodzice stawiali dzieciom wymagania niezgodne z ich możliwościami umysłowymi i fizycznymi. Kary za agresywne zachowanie dzieci te postrzegały jako nagrodę – czas, który rodzice im poświęcali. Dla 26% badanych modelem do naśladowania było zachowanie ich matek, które miały skłonność do łatwego wpadania w gniew. 82% dzieci oglądało w czasie wolnym telewizję, z której zapamiętywały więcej scen agresywnych niż niagresywnych. 8% rodziców spędzało swój czas wolny z dzieckiem, np. na spacerach czy wycieczkach. |