Abstrakt: |
Przedmiotem badania była rola rodziny i rówieśników w zachowaniu się młodzieży w sytuacjach trudnych. Sformułowano trzy hipotezy badawcze: w początkowym okresie dorastania młodzież jest silnie zidentyfikowana z rodziną, poziom identyfikacji jednak zmienia się wraz z wiekiem; uczniowie identyfikujący się z rówieśnikami rzadziej borykają się z trudnościami w kształtowaniu tożsamości osobowej i stosunkach koleżeńskich niż osoby nieidentyfikujące się z rówieśnikami; osoby o odmiennych typach identyfikacji stosują inne strategie działania w trudnych sytuacjach. W badaniu uczestniczyło 240 uczniów w wieku 13 i 17 lat, uczęszczających do klas szóstych szkoły podstawowej i trzecich klas liceum ogólnokształcącego oraz technikum. Dobór szkół i klas miał charakter losowy. Posłużono się skalą identyfikacji Browna, półstrukturowaną rozmową psychologiczną oraz kwestionariuszem opracowanym przez Flammera i Groba do zebrania danych dotyczących sposobów radzenia sobie z trudnościami. Wśród 13-latków około 34% respondentów wykazywało silną identyfikację z rodzicami i rówieśnikami, 27% – silną identyfikację z rodzicami, 25% – silną identyfikację z rówieśnikami, a 13% – słabą identyfikację z rodzicami i rówieśnikami. Przynależność do wymienionych identyfikacji zmienia się wraz z wiekiem – w grupie 17-latków 37% silnie identyfikowało się z rodzicami i rówieśnikami, 22% z rodzicami, 15% z rówieśnikami, a 23% przejawiało słabą identyfikację z rodzicami i rówieśnikami. Te wyniki zatem tylko częściowo potwierdziły pierwszą hipotezę. Z jednej strony bowiem młodzież wykazywała tendencję wzrostową w okresie adolescencji w zakresie identyfikacji z rodzicami i rówieśnikami. Z drugiej jednak strony wzrósł znacznie odsetek osób odrzucających zarówno rodziców, jak i rówieśników. Młodzież najczęściej boryka się z trudnościami finansowymi (80%), w dalszej kolejności: z nauką i ocenami (56%), stosunkami z nauczycielami (42%), z płcią przeciwną (39%), relacjami z rodzicami (37%). 35% ankietowanych z trudnością określało własną drogę życiową, a 30% skarżyło się na kłopoty w kontaktach z rówieśnikami. 24% uczniów nie potrafiło w satysfakcjonujący sposób spędzać czasu wolnego. Okazało się, że wraz z wiekiem młodzież coraz częściej ma problemy w kontaktach z rówieśnikami płci przeciwnej, boryka się także z trudnościami finansowymi. Kłopoty z satysfakcjonującym spędzaniem czasu wolnego stają się z upływem lat coraz bardziej sporadyczne. Osoby o niskiej identyfikacji z rodzicami i rówieśnikami częściej napotykają problemy w kontaktach społecznych. Z kolei uczniowie o silnej identyfikacji z rówieśnikami borykają się przede wszystkim z kłopotami finansowymi, szkolnymi i w stosunkach z dorosłymi. Potwierdzono tym samym drugą hipotezę. Wyniki badania pozwoliły również na potwierdzenie hipotezy trzeciej – rodzaj identyfikacji ma zasadniczy wpływ na strategie radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Do ucieczkowych sposobów radzenia sobie uciekają się osoby o słabej identyfikacji z rodzicami i rówieśnikami (pierwsze miejsce w hierarchii strategii), rzadziej osoby o silnej identyfikacji z rodzicami (druga pozycja w hierarchii). Z emocjonalnych form strategii korzystają osoby o silnej identyfikacji z rówieśnikami, a w dalszej kolejności – uczniowie o silnej identyfikacji z rodzicami. Z racjonalnych sposobów strategii korzystają osoby o silnej identyfikacji z rodzicami, najrzadziej zaś – osoby o słabej identyfikacji z rodzicami i rówieśnikami (czwarta pozycja w hierarchii). |