Abstrakt: |
Celem badania było m.in. ustalenie pozycji tożsamości narodowej i wyznaniowej w całościowej strukturze samookreślenia indywidualnego, ukazanie funkcjonujących społecznie kryteriów przynależności narodowej w społeczeństwie, stopnia otwartości lub ekskluzywizmu Polaków na płaszczyźnie przynależności narodowej. Badanie przeprowadzono na próbie ogólnopolskiej, w publikacji przedstawiono wybrane wyniki dotyczące uczniów i studentów z tej próby; wyniki zestawiono z wynikami badania z 1988 roku przeprowadzonego według takich samych reguł doboru próby i techniki badawczej również przez OBOP. Częstość wyborów poszczególnych płaszczyzn tożsamości zbiorowej była następująca: odpowiedź jestem Polakiem/Polką zyskała 83,8% wskazań wśród studentów i uczniów, a w całej próbie – 83,7%, kobietą/mężczyzną – odpowiednio 70% i 76,2%, człowiekiem – 60,9% i 56,2%, członkiem wyznania – 31,4% i 31%, mieszkańcem regionu – 16,9% i 20,1%, obywatelem świata – 16,3% i 6,7%, Europejczykiem – 10,9% i 9,2%. Wśród 18-latków i 23-latków największą popularnością cieszyła się odpowiedź jestem Polakiem/Polką. Stwierdzono znaczny wzrost samookreślenia w kategoriach narodowych u uczącej się młodzieży, odsetek wyboru był wyższy niż w całej próbie z roku 1991 i grupie młodzieży z centralnej Polski. Wśród kryteriów polskości za najważniejsze (suma odpowiedzi bardzo ważne i ważne) uznawane były: poczucie, że jest się Polakiem – 96,7% (95% w 1988 roku), znajomość języka polskiego – 92,5% (91%), posiadanie obywatelstwa polskiego – 88,4% (82%), posiadanie przynajmniej jednego rodzica narodowości polskiej – 84,2% (81%), znajomość historii i kultury Polski – 82% (79%), przestrzeganie polskich obyczajów – 76,2% (78%), mieszkanie na stałe w Polsce – 72,8% (66%), urodzenie się w Polsce – 64,1% (63%), szczególne zasługi dla Polski – 46,1% (52%), wiara katolicka – 45,6% (45%). Wśród warunków, jakie musiałby spełniać cudzoziemiec, aby można było go uznać za Polaka, wskazywano odpowiedzi: uzyskać obywatelstwo polskie – 68% (71% w 1988), czuć się Polakiem – 64,6% (67%), mówić dobrze po polsku – 50,4% (54%), znać polską historię i kulturę – 47% (49%), przestrzegać polskich obyczajów – 40,4% (47%), mieszkać na stałe w Polsce – 44,7% (41%), wejść w polską rodzinę – 29,6% (34%), zasłużyć się szczególnie dla Polski – 16,4% (24%), urodzić się w Polsce – 20,9% (18%), przyjąć wiarę katolicką – 16,4% (16%); 5,6% wskazało, że cudzoziemiec nie może być nigdy uznany za Polaka (11% w 1988). Odpowiedzi potwierdziły tezę o trwałości powszechnych wyobrażeń o strukturze i istocie polskości, stosunek do kryteriów polskości nie zmienił się od 1988 roku. |