W badaniu pytano: na ile uczestnictwo i aktywność edukacyjna dorosłych są wynikiem sytuacyjnego dostosowania się do zmian, a na ile przejawem stałych dyspozycji osobowościowych jako skłonności indywidualnych do inwestowania w edukację; jakie czynniki w warunkach transformacji społeczno-gospodarczej sprzyjają aktywności edukacyjnej, a jakie stanowią jej bariery i ograniczenia; jaką rolę w warunkach zmiany społecznej dorośli przypisują edukacji; jakimi motywami kierują się osoby podejmujące naukę. Badaniem metodą biograficzną objęto 48 studentów zaocznych pracujących w zawodzie nauczyciela w wieku do 45 lat (większość w wieku 25-35 lat); 91,7% stanowiły kobiety. W wyniku analizy danych wyodrębniono trzy typy dróg prowadzących dorosłych na studia pedagogiczne. Typ A – 25% badanych, wyłącznie kobiety, kilka stanu wolnego; często wywodzące się z rodzin nauczycielskich; osoby o wysokim poziomie aspiracji na wszystkich etapach drogi szkolnej; ich droga na studia wiodła poprzez LO i studium nauczycielskie, bezpośrednio potem podejmowali naukę w ramach studiów zaocznych na kierunku pedagogicznym; naukę w studium podejmowali przeważnie w wyniku niepowodzenia w dostaniu się na pięcioletnie studia dzienne lub wskutek sytuacji rodzinnej; aspiracje rodziców badanych były wysokie, miały charakter stymulacyjny i wzmacniający w stosunku do aspiracji dzieci; studia stacjonarne były według badanych najpomyślniejszym sposobem zdobycia wykształcenia wyższego. Typ B – 58,3% badanych; wyłącznie kobiety, większość miała jedno dziecko; typ ten określał przede wszystkim permanentny wzrost poziomu aspiracji edukacyjnych wraz z osiąganym szczeblem edukacji; aspiracje rodziców były nieco niższe niż badanych; po ukończeniu LO lub sześcioetniego studium nauczycielskiego badani pracowali w zawodzie nauczyciela; najczęściej po kilku latach pracy kontynuowali naukę w studium dwuletnim oraz na studiach w zakresie pedagogiki o specjalności nauczanie początkowe lub wychowanie wczesnoszkolne; głównym motywem podejmowania pracy było przejawiające się od wczesnej młodości zainteresowanie zawodem, badani dążyli do zdobycia go poprzez kursy podnoszące kwalifikacje, by w efekcie podjąć studia; typową trudnością była sytuacja materialna i rodzinna, niezdanie egzaminu; wydłużona droga do studiów miała też uwarunkowanie w niezbyt wysokich karierach szkolnych, badani osiągali przeważnie przeciętne, czasem niskie oceny; badani wywodzili się głównie z rodzin robotniczych i chłopskich, droga do studiów wyższych była drogą awansu społecznego; w wielu przypadkach istotny wpływ na wybór zawodu wywierali nauczyciele badanych. Typ C – 16,7% badanych; do tego typu należeli wszyscy mężczyźni; zbliżony w zakresie drogi do studiów do typu B, podobny też w zakresie aspiracji rodziców i dynamiki aspiracji samych badanych, osiąganych sukcesów szkolnych, trudności życiowych; wyraźne było zróżnicowanie motywacji w zakresie podejmowania zawodu, badani trafiali do niego przypadkowo i mieli tego świadomość; ze wzrostem stażu pracy zyskiwali przeświadczenie o właściwym wyborze zawodu, czerpali z niego satysfakcję; sytuacja pracy wpływała na wartości i życiowe orientacje badanych. Stwierdzono, że drogę ogółu badanych do studiów wyznaczały również sytuacje problemowe, trudności materialne i rodzinne, kariery szkolne; większość badanych pochodziła z rodzin robotniczych i chłopskich, co miało związek ze środowiskowymi wzorami karier.