Abstrakt: |
Celem badania były ocena rzetelności i trafności Kwestionariusza Kompetencji Społecznych oraz jego normalizacja. Skonstruowany Kwestionariusz Kompetencji Społecznych to narzędzie w dwóch wersjach: KKS-A – wersja samoopisowa, przeznaczona dla osób badanych, KKS-B – wersja obserwacyjna, przeznaczona dla osób znających badanych. Kwestionariusz składał się 90 pozycji ocenianych w czterostopniowej skali, będących określeniami czynności lub zadań. Zadaniem odpowiadającego była ocena efektywności ich wykonywania przez siebie lub znaną osobę; obie wersje różniły się tylko instrukcją i formą gramatyczną. 60 pozycji dotyczyło kompetencji społecznych; czynności społeczne, których określenia stanowiły pozycje KKS, reprezentowały cztery rodzaje kompetencji, odnoszących się do sytuacji: intymnych, formalnych, ekspozycji społecznej, wymagających asertywności (15 pozycji na każdą). Dane dotyczące KKS-A pochodziły od dwóch grup uczniów szkół średnich: grupa pierwsza – 438 osób, grupa druga – 255 osób oraz od grupy 120 studentów trzech różnych kierunków studiów. Dane dotyczące KKS-B pochodziły od 255 uczniów szkół średnich, którzy oceniali kompetencje swoich kolegów z klasy. Rzetelność KKS oceniano na podstawie zgodności wewnętrznej, określanej dla skal czynnikowych i dla całego kwestionariusza. Stwierdzono, że rzetelność KKS była wysoka lub bardzo wysoka, przy czym współczynniki dla wyniku łącznego były nieco wyższe niż współczynniki poszczególnych skal; współczynniki dla KKS-B nieco wyższe niż dla KKS-A – wyniki łączne odpowiednio 0,95 i 0,94. Przeprowadzono analizę trafności czynnikowej całości kwestionariusza oraz pozycji dotyczących kompetencji społecznych; analizę korelacji między poszczególnymi skalami czynnikowymi – stwierdzono, że trzy skale szczegółowe były ze sobą skorelowane w stopniu przeciętnym lub wysokim. Na podstawie wyników badanych prób uczniów i studentów przeprowadzono normalizację wstępną; dla wersji KKS-A i KKS-B uzyskano rozkłady wyników nieróżniące się od normalnych. W odniesieniu do 228 uczniów szkół średnich uzyskano dane pochodzące z wersji samoopisowej KKS-A i wersji obserwacyjnej KKS-B. Oceniającymi byli koledzy z tych samych klas; oceniający różnili się stopniem bliskości kontaktów z ocenianymi. Stopień bliskości szacowano na podstawie rozpoznania polegającego na zadaniu trzech pytań: kogo uważasz za swojego najbliższego kolegę/koleżankę, kto cię najlepiej zna i rozumie, z kim siedzisz w jednej ławce (część większych badań socjometrycznych); wyodrębniono pary osób blisko się znających i pary osób nieznających się blisko, utworzono dwie grupy oceniających. Stwierdzono, że w większości skal wyniki wersji samoopisowej i obserwacyjnej były istotnie, choć niezbyt wysoko skorelowane ze sobą; kilka korelacji było wyraźnie wyższych, gdy oceniający byli bliskimi znajomymi ocenianych, niż gdy znali ich słabiej; dotyczyło to zwłaszcza skali kompetencji warunkujących efektywność zachowań w sytuacjach ekspozycji społecznej i skali kompetencji warunkujących efektywność zachowań w sytuacjach intymnych. Dla wyniku łącznego korelacje w obu porównywanych grupach były w zasadzie takie same. dla wyników KKS-A różnice międzypłciowe występowały w przypadku skali dotyczącej sytuacji wymagających asertywności we wszystkich trzech badanych grupach oraz skali dotyczącej sytuacji intymnych (zwłaszcza u uczniów, u studentów zaobserwowano jedynie tendencję); u uczniów różnice dotyczyły również skali ogólnej. Różnice dla skali sytuacji intymnych i skali ogólnej wskazywały na wyższe wyniki kobiet, różnice w skali sytuacji wymagających asertywności – na wyższe wyniki mężczyzn. Nie ujawniły się różnice w odniesieniu do skali sytuacji ekspozycji społecznej (u jednej z grup uczniów zaobserwowano tendencję do wyższych wyników kobiet) i wyniku łącznego. W wersji obserwacyjnej KKS-B wyższe wyniki w skalach ekspozycji społecznej, intymnej, ogólnej i wyższe wyniki łączne uzyskiwały kobiety; wyniki skali asertywności nie były zróżnicowane w zależności od płci. Różnice międzypłciowe znacznie bardziej ujawniły się u uczniów niż u studentów. 60 pozycji dotyczyło kompetencji społecznych; czynności społeczne, których określenia stanowiły pozycje KKS, reprezentowały cztery rodzaje kompetencji odnoszące się do sytuacji: intymnych, formalnych, ekspozycji społecznej, wymagających asertywności (15 pozycji na każdą). W odniesieniu do 411 uczniów szkół średnich zbadanych KKS-A i 237 zbadanych KKS-B zebrano w ich klasach dane socjometryczne za pomocą techniki nominacyjnej – odpowiedzi na osiem pytań typu Kto jest najlepiej…?, Kto jest najbardziej…?, wskazujące jedną lub dwie osoby z klasy; trzy pytania dotyczyły różnych aspektów popularności, pozostałe – preferencji i umiejętności społecznych. Wyłoniono osoby o niskiej oraz o wysokiej pozycji socjometrycznej. Stwierdzono, że w przypadku KKS-A istotne różnice między osobami o niskiej i wysokiej pozycji ujawniły się w odniesieniu do kompetencji ekspozycji społecznej, ponadto dotyczyły ogólnych kompetencji społecznych – skali G oraz wyniku łącznego. Różnice nie były duże, ale kierunek był zgodny z przewidywaniami – niższe średnie uzyskały osoby o niskiej pozycji socjometrycznej. W przypadku KKS-B analogiczne różnice ujawniły się w odniesieniu do wszystkich skal, w zakresie skali ekspozycji społecznej i wyniku łącznego były wyraźnie wyższe. Uzyskane dane przemawiały za trafnością KKS. |