Przedmiotem badania były specyficzne zachowania młodzieży zachodniego pogranicza, określane obiegową nazwą juma (udawanie się do Niemiec, by tam kraść (jumać) towary, produkty i sprzedawać je w Polsce po nieco niższej cenie). Badaniem objęto grupę zasadniczą – 197 osób (cztery grupy) uprawiających jumę – oraz grupę odniesienia – 500 osób, uczniów szkół podstawowych i średnich. Wykorzystano obserwację uczestniczącą osób uprawiającej jumę, wywiady pogłębione z uczestnikami jumy, kwestionariusze ankiety dla obu grup badawczych, analizę materiałów osobowych 127 uczestników jumy (wywiady środowiskowe ze szkół, dokumenty służb porządkowo-administracyjnych), prace literackie osób z grupy odniesienia Juma w moich oczach – 200 prac, dyskusje panelowe z osobami z grupy odniesienia na tematy Juma i co dalej, Dlaczego nie uprawiam jumy – 400 osób. Stwierdzono m.in., że aktywność tę uprawiało 30% młodzieży zachodniego pogranicza; 60% miało kontakt z jumaczami; 75% wiedziało, na czym polega juma, i miało jumaczy wśród swoich znajomych. Aktywność tę uprawiali przede wszystkim młodzi chłopcy w wieku 13-15 lat, uczniowie lub absolwenci szkół podstawowych lub zawodowych. Wyniki ujawniły, że badani z grupy kontrolnej posiadali większe niż jumacze poczucie deprywacji w zakresie niemal wszystkich analizowanych potrzeb. Wśród wszystkich badanych szczególnie wysokie okazały się wskaźniki deprywacji dotyczące potrzeb pierwszego rzędu (zaopatrzenie, osłona, higiena, czynności, ochrona). Dokonanie pomiaru w dwóch momentach czasowych (wiosna 1992 i wiosna 1995) pozwoliło stwierdzić przewartościowanie odczuć badanych z grupy kontrolnej w sferze bezpieczeństwa (wzrost poczucia deprywacji o 22 pkt procentowe), która okazała się mało istotna dla jumaczy. W przypadku tych ostatnich największa zmiana zaszła w sferze wymogów organizmu – osłony (wzrost poczucia deprywacji o dziewięć pkt procentowych). W zakresie potrzeb drugiego rzędu (bycie w organizacji, przestrzeganie prawa, poczucie bezpieczeństwa, edukacja/tradycje/kultura, praca) badani jumacze odczuwali znaczny brak możliwości samorealizacji zawodowej, odnotowano u nich również wzrost poczucia deprywacji w zakresie poczucia bezpieczeństwa i przestrzegania prawa, który dotyczył również grupy kontrolnej. W zakresie potrzeb trzeciego rzędu najwyższy wskaźnik deprywacji w obu grupach badanych dotyczył potrzeb emocjonalnych. System wartości jumaczy i grupy kontrolnej różnił się pod względem hierarchii. W pierwszym przypadku wyglądała ona następująco: 1) ambicja, 2) kultura, 3) władza, 4) sukces, 5) sława, 6) sprawność. W grupie odniesienia kolejność ta przyjęła bardziej powszechną i tradycyjną formę: 1) rodzina, 2) miłość, 3) przyjaźń, 4) praca, 5) odwaga, 6) Bóg. Cele życiowe jumaczy koncentrowały się wokół jumy oraz przyjemności, w dalszej perspektywie czasowej pojawiała się rodzina czy praca. Z kolei młodzież z grupy kontrolnej wiązała swoje plany głównie z edukacją, następnie zaś z pracą i rodziną. Za główny motyw jumania badani uznawali przyczyny ekonomiczne (63%), racjonalizujące (53%), emocjonalne (47%), losowe (23%), przymus (9%). W odniesieniu do źródeł motywacji wydzielono następujące typy jumaczy: pozytywista (25%), altruista (25%), racjonalista (31%), zawodowiec (27%), awanturnik (35%), sezonowiec (51%). W odniesieniu do postaw aksjonormatywnych wydzielono typy jumaczy: zdeklarowany (60%), cierpiący (14%), wyzwolony (26%).