Celem badania była weryfikacja hipotezy mówiącej, że aspiracje życiowe młodzieży małomiasteczkowej uległy znaczącej zmianie i są aktualnie inne od tych, jakie miała młodzież w tym samym przedziale wieku w latach osiemdziesiątych. Badaniem objęto łącznie 594 uczniów i uczennic szkół ponadpodstawowych z miast w województwie opolskim – z Nysy, Grodkowa i Paczkowa; 296 uczniów z liceów ogólnokształcących i 298 ze szkół zawodowych o różnym profilu; proporcje płci i uczniów różnych typów szkół były mniej więcej wyrównane. Badanie miało dwie fazy – w latach 1982-1983 objęto nim 300 osób, w latach 1994-95: 294 osoby. Zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, technikę obserwacji, analizę dokumentów (kwestionariusze osobowe uczniów ostatnich klas, arkusze obserwacyjne prowadzone przez wychowawców klas, sprawozdania i zestawienia wyników nauczania, opinie z praktyk uzyskiwane przez uczniów), kwestionariusz ankiety (pytania dotyczące sytuacji badanego i jego rodziny, wyboru preferowanego zawodu, informacji o dalszym kształceniu itp.). Stwierdzono, że 60% badanych w pierwszej fazie i 33% w drugiej wskazało kategorię zawodów o najwyższym prestiżu (lekarz, profesor, prawnik, oficer, artysta). W drugiej fazie niektórzy badani wyrażali obawy dotyczące znalezienia jakiejkolwiek pracy, w pierwszej fazie nie odnotowano takich deklaracji. Chęć wyjazdu na stałe na Zachód deklarowało w pierwszej fazie 4% badanych, w drugiej 18%. 15% chłopców i 2% dziewcząt badanych w drugiej fazie sądziło, że w aktualnej sytuacji społeczno-ekonomicznej i politycznej istnieją pewne niewielkie szanse na realizację własnych aspiracji życiowych; w pierwszej fazie kategorię braku perspektyw wskazywało po 2%. Wyniki dotyczące drugiej fazy badania wykazały, że aspiracje młodzieży były silnie różnicowane przez funkcjonowanie rodziny i panujący w niej klimat wychowawczy, poziom wykształcenia rodziców, typ szkoły, do której uczęszczali badani, wyniki w nauce szkolnej. Wśród aspiracji życiowych istotne miejsce zajmowały oczekiwania związane ze statusem materialnym; wyodrębniono cztery grupy badanych, oczekujących: wysokiego, średniego, niskiego poziomu materialnego życia oraz grupę „bez perspektyw” na uzyskanie oczekiwanego poziomu. W pierwszej fazie 56% oczekiwało, że w przyszłości będą żyli na wysokim poziomie materialnym, w fazie drugiej 16%; w drugiej fazie stwierdzono znaczący wzrost odpowiedzi w kategorii „brak perspektyw” i deklaracji sugerujących niski poziom życia w przyszłości. W obu fazach badania stwierdzono dużą zgodność deklaracji cenionych wartości – szczęścia rodzinnego oraz więzi emocjonalnej i przyjaźni; wysoko akceptowane w obu pomiarach były też wartości intelektualne i osobowościowe; istotny wzrost akceptacji nastąpił w sferze wartości religijnych, znaczny spadek – w sferze wartości ideowych. Stwierdzono, że ogólny obraz aspiracji młodzieży z małych miast uległ niekorzystnym zmianom.