Abstrakt: |
Przedmiotem badania był związek osobowości nauczyciela z syndromem wypalenia zawodowego. W badaniu uczestniczyło 195 nauczycieli w wieku od 21 do 57 lat. W badanej populacji znalazło się 150 kobiet i 45 mężczyzn, którzy pracowali w trzech typach szkół: specjalnej (N = 70), podstawowej (N = 56) oraz liceum ogólnokształcącym (N = 69). Do zebrania materiału posłużono się: Inwentarzem Syndromu Wypalenia Zawodowego (pomiar trzech syndromów: wyczerpanie emocjonalne, depersonalizacja osób, z którymi nawiązuje się kontakty zawodowe, brak osobistego zadowolenia z pracy); Skalą Samooceny dla Dorosłych (pomiar zmiennych osobowościowych); Inwentarzem Osobowości Eysencka (pomiar zmiennych osobowościowych); Kwestionariuszem do Badania Temperamentu Strelaua; Skalą Samotności UCLA; Skalą Poczucia Kontroli I-E Rottera; Kwestionariuszem Empatycznego Rozumienia Innych Ludzi; Skalą Empatii Emocjonalnej (siedem podskal: podatność na zarażanie się emocjami innych, skłonność do współczucia osobom obcym i nieznanym, ekstremalna wrażliwość emocjonalna, tendencja do wzruszania się doświadczeniami pozytywnie przeżywanymi przez innych, tendencja do współczucia i sympatycznego odnoszenia się do innych, tendencja do podejmowania kontaktów osobistych z osobami potrzebującymi opieki i wsparcia). Stwierdzono dodatnią korelację między wyczerpaniem emocjonalnym badanych nauczycieli a neurotyzmem, poczuciem samotności i skłonnością do współczucia obcym osobom. Ujemna korelacja wystąpiła między wypaleniem zawodowym a ekstrawersją, samooceną społeczną i osobistą. Okazało się ponadto, że brak zadowolenia z pracy dodatnio korelował z ekstrawersją, wewnętrznym poczuciem kontroli, poziomem samooceny ogólnej i społecznej, siłą pobudzenia i ruchliwością procesów nerwowych, empatią poznawczą oraz tendencją do kontaktowania się z osobami potrzebującymi opieki. Poczucie braku przynależności do grupy wyjaśniało 12,9% wariancji symptomu wyczerpania emocjonalnego. Z kolei ekstrawersja, siła procesu hamowania oraz brak tendencji do zrywania związków z innymi ludźmi wyjaśniały 26,9% wariancji niezadowolenia z wykonywanej pracy. Zaobserwowano, że nauczyciele liceum ogólnokształcącego mieli od pozostałych badanych niższy poziom samooceny społecznej, silniejszą tendencję do zrywania związków z innymi ludźmi, silniejsze poczucie braku przynależności do grupy, byli także mniej empatyczni, chociaż wykazywali większą tendencję do sympatyzowania z innymi ludźmi. Dla nauczycieli szkół specjalnych i podstawowych najwyraźniejszym predykatorem wyczerpania emocjonalnego okazał się poziom samooceny społecznej, a dla nauczycieli LO – zmienna ekstrawersji oraz samotność z powodu braku relacji z innymi ludźmi. Na wyczerpanie emocjonalne miały wpływ takie czynniki jak: biologicznie determinowana cecha introwersji oraz społecznie determinowane poczucie osamotnienia. Poczucie zadowolenia z pracy zawodowej wynikało w dużej mierze z takich cech osobowości jak ekstrawersja oraz siła hamowania procesów nerwowych. Nauczyciele LO prezentowali wyższy od pozostałych respondentów poziom wypalenia zawodowego – ta sytuacja wymaga bardziej dogłębnej analizy. |