Doniesienie przedstawia dwa badania. Pierwsze z nich przeprowadzono metodą ankiety audytoryjnej w 50 szkołach podstawowych w całej Polsce (ogólnopolska reprezentatywna próba szkół dobrana po warstwowaniu ze względu na wielkość miejscowości i makroregion); w każdej z wybranych szkół losowano jedną klasę na ustalonym poziomie – szóstą, siódmą albo ósmą; w sumie uzyskano wypełnione ankiety od 1198 uczniów; 34,5% z klas szóstych, 35,5% z klas siódmych, 30% z klas ósmych; 36,2% ze wsi, 30,6% z miasta do 100 tys. mieszkańców, 33,2% z miasta ponad 100 tys.; 48% chłopców, 52% dziewcząt. Zastosowano ankietę zawierają około 90 pytań, których tematyka obejmowała m.in. opinie o aktualnych problemach młodzieży, postrzeganie relacji rodzinnych, stopień samodzielności w wybranych sferach życia codziennego, postrzeganie własnych szans życiowych, ocenę sytuacji materialnej rodziny, opinie na temat stosunków seksualnych, znajomość metod zapobiegania ciąży, stosunek do osób innej narodowości, dane na temat sytuacji zawodowej i materialnej rodziców. W zakresie dotyczącym miejsca w rodzinie uczniowie oceniali, że na takie sprawy jak jedzenie, urządzenie swojego pokoju, wybór szkoły, uczęszczanie na lekcje religii, sposób spędzania czasu wolnego mają nieco większy wpływ niż ich rodzice (43% uczniów szkoły podstawowej stwierdziło, że to, co jedzą, zależy przede wszystkim od nich samych, 45% – że zależy to od nich oraz od rodziców); wybór znajomych, ubiór i fryzura były według większości badanych zależne przede wszystkim od nich samych; chłopcy mieli nieco wyższe poczucie samostanowienia niż dziewczęta; dzieci mieszkające w miastach – nieco niższe niż dzieci wiejskie. Kary cielesne były stosowane przez rodziców 33,9% dzieci tylko wyjątkowo, 54,4% nigdy. Najczęstszym oczekiwaniem wobec rodziców były wyższe zarobki – wskazało je 27,6% badanych w przypadku ojca i 14% w przypadku matki. Według dzieci rodzice chcieliby najczęściej, aby dziecko dobrze się uczyło – odpowiedziało tak 81,4% w przypadku ojca i 67,8% w przypadku matki. Odnotowano różnice w oczekiwaniach rodziców w percepcji córek i synów. 59,2% badanych chciało, aby ich przyszła rodzina była raczej podobna do rodziny pochodzenia. 57,8% stwierdziło, że nie ma osób dorosłych, do których chcieliby być podobni w przyszłości. Dzieci najczęściej chciały, aby rodzice poświęcali im więcej czasu, częściej z nimi rozmawiali, bardziej liczyli się z ich zdaniem, lepiej je rozumieli. Warunki bytowe – 44,7% oceniło warunki materialne rodziny jako dobre; 32,8% badanych sądziło, że ich rodzice zarabiają łącznie 2-3 mln zł; dochód rodziców nie miał wpływu na odsetek młodzieży podejmującej pracę zarobkową. Ocena szans życiowych – 67,3% stwierdziło, że ma bardzo duże i duże szanse na posiadanie dobrych przyjaciół, na których będzie można liczyć, 65,8% – na uzyskanie pracy, którą będzie się lubić; młodzież wiejska gorzej oceniała swoje szanse. Problemy – najczęściej (według 27,5%) koledzy badanych borykali się z kłopotami szkolnymi; polska młodzież ogółem – z piciem, paleniem, nałogami – 21,4%, narkotykami – 19,3%, znalezieniem pracy – 15,6%. Zbadano również stosunek do innych narodowości – dystans do narodowości wskazanych w ankiecie był istotnie większy na wsi. Drugim badaniem (grudzień 1992) objęto reprezentatywną ogólnopolską próbę 1500 dzieci i młodzieży w wieku 5-20 lat; zastosowano metodę doboru adresowego, z ogólnopolskiego operatu gospodarstw domowych wybrano próbę reprezentatywną, w każdym gospodarstwie losowo dobierano do badania jedno dziecko w wieku 5-20 lat. Badanie zrealizowano metodą indywidualnego wywiadu kwestionariuszowego; w przypadku dzieci od piątego do dziewiątego roku życia na pytania ankiety odpowiadali rodzice. Ankieta dotyczyła sposobów spędzania czasu wolnego, budżetu czasu dziecka, opinii na temat zagrożenia bezrobociem, strategii podejmowanych w celu uniknięcia bezrobocia, charakterystyki sytuacji społeczno-zawodowej rodziców i składu gospodarstwa domowego. W badanej grupie znalazło się 12,8% respondentów w wieku 5-6 lat, 26,4% w wieku 7-10 lat, 28,7% w wieku 11-14 lat, 19,8% w wieku 15-17 lat, 12,3% w wieku 18-20 lat; 38,6% ze wsi, 30,4% z miasta do 100 tys. mieszkańców, 31% z miasta ponad 100 tys.; 49,3% chłopców, 50,7% dziewcząt. Samoocena zdrowia – 69% uważało się za bardzo zdrowych, blisko jedna trzecia za nie bardzo zdrowych. Zawodowo pracowało 66% matek badanych. 14% badanych mieszkało wspólnie z dziadkami, 20% dzieci wiejskich i 10% dzieci miejskich. Udział ojca w wychowywaniu dziecka był mały, np. odrabianie lekcji należało w 55% przypadków do matki, w 18,8% do obojga rodziców, w 10% do ojca. Wyniki dotyczące spostrzeganych przez dzieci oczekiwań kierowanych do nich przez rodziców sugerowały, że u rodziców dominowała orientacja na wartości konformizmu; rodzice oczekiwali najczęściej dobrej i pilnej nauki, posłuszeństwa i grzeczności, pomocy w gospodarstwie domowym, porządku. Kary cielesne były stosowane przez rodziców 9,9% dzieci tylko wyjątkowo, 82,6% nigdy; kary cielesne były stosowane wobec 57% chłopców i 35% dziewcząt, stosowało je 51% rodziców na wsi i 43% w mieście. Wartości i przekonania – uczniowie klas VI-VIII (N = 320) i uczniowie szkół ponadpodstawowych (N = 320) preferowali życie pełne przygód – 26,9% i 25,5%. Za najważniejsze problemy świata badani uznali zanieczyszczenie środowiska, ekologię, zagrożenia zdrowia, dziurę ozonową – 44,1% z 349 uczniów ponadpodstawowych i 41,4% z 319 uczniów klas VI-VIII, wojny na świecie – 41,5% i 43,6%. Postawa w sytuacji trudności ze znalezieniem pracy – 92% badanych w wieku 17-18 lat i 96% w wieku 19-20 lat chciało szukać pracy samodzielnie, głównymi czynnikami decydującymi o zdobyciu pracy były inteligencja i zdolności – odpowiednio 89% w wieku 17-18 i 96% 19-20; blisko 60% w wieku 17-18 i 68% 19-20 odrzuciło pogląd, że bezrobocie jest koniecznym warunkiem przemian gospodarczych w kraju; 70% i 61% czuło się zagrożonych bezrobociem.