Celem badania było znalezienie odpowiedzi na pytanie, czy i na ile są zróżnicowane uzdolnienia specjalne w grupach i pomiędzy grupami uczniów i nauczycieli plastyki w klasach IV-VIII szkół normalnych i specjalnych oraz uczniami i nauczycielami klas I-II liceów ogólnokształcących. Sformułowano następujące problemy: jaki poziom zróżnicowania uzdolnień specjalnych na przykładach pomiaru tworzonych wartości estetyczno-artystycznych i intelektualnych występuje w twórczości plastycznej uczniów i nauczycieli; jakie interkorelacje występują między uzdolnieniami specjalnymi uczniów i nauczycieli; jakie czynniki można wyodrębnić z pomiaru cech uzdolnień specjalnych, które można by odnieść do obszarów modelu edukacji plastycznej T. Marciniaka – czy teoretyczny model edukacji plastycznej jest spójny z empirycznym modelem zespołu cech uzdolnień specjalnych w plastyce; jakie należałoby tworzyć rozwiązania modelowe w edukacji plastycznej, które byłby zbieżne z modelem edukacji plastycznej, a jednocześnie spełniałyby oczekiwania i potrzeby jednostek o zróżnicowanym poziomie uzdolnień plastycznych i intelektualnych. Badaniem objęto łącznie trzy próby po 100 uczniów i trzy próby po 75 nauczycieli plastyki wybranych w drodze doboru warstwowo-losowego; w próbach były jednostki wysoko, przeciętnie i słabo uzdolnione plastycznie (wyniki testu trafności spostrzegania przedmiotów i postaci na płaszczyźnie obrazu oraz testu spostrzegania przedmiotu niezależnie od całokształtu pola spostrzeżeniowego konstrukcji A.H. Witkina). Badani pochodzili z około 1200 szkół podstawowych normalnych i specjalnych oraz średnich z województw: ciechanowskiego, płockiego, ostrołęckiego, siedleckiego, stołecznego warszawskiego (spoza Warszawy). Wiek uczniów wynosił 12-16 lat. Nauczyciele stanowili trzy grupy: nauczyciele plastycy z wyższym wykształceniem pedagogicznym, nauczyciele z dyplomem studium nauczycielskiego o kierunku plastyka, pedagodzy specjalni z ukończonym kursem plastycznym; wiek nauczycieli wynosił 20-40 lat, kobiety stanowiły 86% w szkołach podstawowych, 89% w średnich ogólnokształcących. Zastosowano własnej konstrukcji test-inwentarz pomiaru cech uzdolnień specjalnych, ocenę sędziów kompetentnych, test Cate-Frank. W wyniku analizy wydzielono cztery czynniki odpowiedzialne za kształt modelu zespołu cech uzdolnień specjalnych w plastyce: zdolność do tworzenia utworów realistycznych, zdolności spotzreżeniowo-wyobrażeniowe oraz samooceny w procesie tworzenia, zdolności do tworzenia układów nadrealistycznych, zdolności rozpoznawania, przerysowywania i manipulowania przedmiotami i wyobrażonymi układami przestrzennymi. Stwierdzono, że w zastosowanym modelu uzdolnień specjalnych w zakresie wyznacznika zdolności manipulowania przedmiotami w wyobraźni badane grupy na poziomie średnich arytmetycznych najsilniej różnicowała zdolność do rozpoznawania i manipulowania przedmiotami i postaciami wyobrażonymi; największą zdolność do wyobrażania i manipulowania przedmiotami w wyobraźni mieli nauczyciele po wyższych studiach plastycznych. W zmiennej globalnej tworzącej strukturę uzdolnień do twórczości realistycznej wszystkie podzmienne różnicowały poziom twórczości realistycznej w badanych grupach; najwyższe oceny otrzymały prace nauczycieli o wyższym wykształceniu plastycznym. Podzmienne dotyczące twórczości surrealistycznej istotnie różnicowały na poziomie średnich grupy nauczycieli z różnych typów szkół i ich uczniów. Poziom myślenia i tworzenia symbolicznego wzrastał zgodnie ze wzrostem przygotowania plastycznego. Zdolność do analizy formalnej utworów plastycznych w większości relacji między grupami istotnie je różnicowała. Preferowany system wartości estetyczno-artystycznych rozkładał się w badanych grupach bardzo podobnie; rodzaje zainteresowań plastycznych różniły się na poziomie przeciętnej.