Abstrakt: |
Celem badania było poznanie efektów stosowania metody dramy na poziomie szkoły podstawowej i średniej. W badaniu postawiono hipotezy, zgodnie z którymi w wyniku stosowania dramy miały nastąpić przyrost kompetencji poznawczych, społecznych, optymalizacja funkcjonowania emocjonalnego ucznia, zwiększenie podmiotowości ucznia w procesie dydaktycznym. W badaniu wykorzystano metodę eksperymentu naturalnego, przeprowadzonego na lekcjach języka polskiego w trzech szkołach podstawowych i w jednym liceum ogólnokształcącym. W każdej szkole badano po dwie klasy, z których jedna stanowiła grupę eksperymentalną, a druga – kontrolną. W sumie przebadano po dwa oddziały klas pierwszych, trzecich i piątych szkoły podstawowej oraz klasy pierwszej licealnej, łącznie 350 osób. Badania odbywały się podczas lekcji trzy, cztery razy do roku. Terenem badania były Warszawa, Gostynin i Skarżysko-Kamienna. Końcowego pomiaru dokonano za pomocą anonimowej ankiety. Wyniki badania pozwoliły stwierdzić, że w osobach nauczanych metodą dramy ukształtowała się trwała i ogólna dyspozycja poznawcza do twórczego i produktywnego rozwiązywania problemów. Można było także zaobserwować wzrost kompetencji społecznych (szczególnie w klasach starszych, najmniej w klasie trzeciej). W zakresie funkcjonowania emocjonalnego uczniów dostrzeżono przyrost ciekawości poznawczej, rzadsze niż w grupach kontrolnych występowanie lęku i poczucia bezradności. W zakresie podmiotowości ucznia w sytuacjach szkolnych zaobserwowano w klasach eksperymentalnych zwiększenie się zaangażowania uczniów w pracę szkolną, bardziej pozytywny stosunek do nauczyciela, wyższą samoocenę dotyczącą osiągnięć szkolnych i funkcjonowania w roli ucznia oraz większe poczucie kontroli nad efektami swojej pracy szkolnej. Równolegle przeprowadzono analizę procesów zachodzących w trakcie dramy. O procesach tych wnioskowano na podstawie kwestionariusza skierowanego do uczniów – uczestników lekcji języka polskiego prowadzonych z wykorzystaniem dramy. Wyniki badania pozwoliły stwierdzić, że u uczniów uczestniczących w dramie, w porównaniu z ich rówieśnikami, wykryto więcej: pozytywnych emocji i poczucia bezpieczeństwa; ciekawości poznawczej; współdziałania z kolegami; samodzielności; krytycyzmu wobec siebie i szkoły, przy jednoczesnej pozytywnej postawie wobec zadań szkolnych; aktywności pozalekcyjnej, związanej z tematami poruszanymi na lekcjach języka polskiego. Zorganizowano również trening w postaci niemal rocznego szkolenia ze stosowania dramy jako metody edukacyjnej, w ramach którego nauczyciele prowadzili zajęcia z klasami metodą dramy oraz zdawali egzamin pod okiem instruktora. Po zakończeniu kursu dramowego uzyskano od nauczycieli wypowiedzi pisemne na temat czterech wydarzeń ważnych dla ich historii zawodowych, które miały miejsce w roku poprzedzającym badanie. Takie same opisy uzyskano od losowo dobranych nauczycieli szkół warszawskich. Badaniem objęto 28 osób kończących dwa następujące po sobie warsztaty dramowe. Grupę kontrolną stanowiło 32 nauczycieli z Warszawy. Dodatkowym źródłem danych były raporty końcowe uzyskane od nauczycieli prowadzących lekcje języka polskiego z zastosowaniem dramy oraz nauczycieli prowadzących je tradycyjnymi metodami (po siedem osób). Porównanie autonarracji nauczycieli biorących udział w szkoleniu oraz tych z grupy kontrolnej ujawniło, że wypowiedzi tych pierwszych miały bardziej narracyjną strukturę, cele w nich opisane częściej wykraczały w odległą przyszłość, wyrażano w nich bardziej pozytywne emocje związane z pracą zawodową, uwzględniały bardziej zróżnicowane i zindywidualizowane charakterystyki uczniów. Raporty nauczycieli dramowych były bardziej skoncentrowane na aktywizacji uczniów mało komunikatywnych i wycofanych, co traktowano raczej jako wyzwanie niż utrudnienie pracy. Nauczyciele ci zauważyli ponadto, że stali się bardziej wymagający w stosunku do uczniów. |