Przedmiotem badania był opis różnic psychologiczno-społecznych między osobami podejmującymi aktywne zmaganie się z brakiem pracy a osobami przyjmującymi postawę bierną. W badaniu oparto się na założeniu o kluczowej roli zmiennych poznawczych związanych z celem. Ponadto uwzględniono czynniki otoczenia: relacje interpersonalne, trudności ekonomiczne gospodarstwa domowego oraz cechy osobowości badanych osób. Badanie przeprowadzono w Poznaniu (gdzie stopa bezrobocia w trakcie badania nie przekraczała 2%) i objęto nim 167 osób w wieku do 25 lat, które miały zamiar podjąć pracę w ciągu miesiąca (absolwenci stanowili 37% badanych). Przeprowadzona analiza skupień (metodą k-średnich) pozwoliła wyłonić cztery grupy osób poszukujących pracy: 1) przystosowanych (21%) – absolwenci sporadycznie podejmujący próbę znalezienia pracy; nie wychodzili poza preparacyjną fazę działania; jednocześnie byli przekonani o własnej wartości i zaradności; 2) obowiązkowych (25,8%) – niepotrafiący odnaleźć się na rynku pracy; nie dostrzegali emocjonalnego sensu życia, mimo to uparcie podejmowali systematyczne działania, które mogłyby zmienić ich sytuację; 3) aktywnych (16,1%) – grupa bardzo zróżnicowana wewnętrznie; w odróżnieniu od pasywnych rówieśników wierzyli, że warto się angażować w działania, których wyniki zależą od nich samych; 4) zrezygnowanych (37,1%) – głównie mężczyźni – grupa obojętna na swój los, deklarowała działanie, jednak go nie podejmowała. Wyniki badania potwierdzają podstawową zasadę psychologii społecznej, że zrozumienie zachowania człowieka nie zależy od osobowości, ale od sytuacji społecznej. Działania podejmowane przez badanych były nie tylko funkcją intencji, lecz także pozostawały w dużej mierze pod wpływem rzeczywistego otoczenia – sytuacyjnych przeszkód i wsparcia. Dowiedziono ponadto istotnego znaczenia procesu poznawczego, związanego z wartościowaniem celu dla przebiegu procesu motywacyjnego.