Badanie przeprowadzono w celu odpowiedzi na pytanie, które czynniki determinują osiągnięcia uczniów na egzaminach gimnazjalnych. Próbę badawczą stanowili wszyscy dostępni w chwili przeprowadzania badania uczniowie klas trzecich gimnazjów, znajdujący się na terenie wybranych sześciu gmin. Badanie przeprowadzono metodą audytoryjną, zastosowano kwestionariusz ankiety, Test Matryc Ravena oraz test cichego czytania ze zrozumieniem UNESCO. Na podstawie zgromadzonego materiału stwierdzono, że: 1) im trudniejsze w danej gminie warunki gospodarcze, demograficzne, oświatowe, tym osiągnięcia uczniów na egzaminie gimnazjalnym są wyższe; 2) brak „dobrego” pochodzenia nie stanowi bariery w uzyskaniu ponadprzeciętnych wyników; 3) im wyższa umiejętność rozumienia czytanego cicho tekstu, tym lepszy wynik na egzaminach gimnazjalnych; 4) wyższy poziom kapitału kulturowego charakteryzuje uczniów gimnazjum znajdującego się poza wsią gminną; 5) im wyższe oceny szkolne, tym różnice przeciętnych wyników uczniów na egzaminie zewnętrznym z poszczególnych gimnazjów są mniejsze. Wyniki przeprowadzonego badania dowiodły, że cel zewnętrznego systemu oceniania, jakim było uniezależnienie przyszłej kariery szkolnej ucznia od środowiska jego pochodzenia, udało się osiągnąć jedynie częściowo. Do głównych konsekwencji wprowadzania zewnętrznego systemu oceniania zaliczono natomiast wystąpienie syndromu „placówki”, który miał przejawiać się m.in. w podjęciu wysiłku przez szkoły wiejskie na rzecz poprawy jakości własnego funkcjonowania (często o charakterze jednorazowym).