Abstrakt: |
Przedmiotem badania był związek między rozwojem tożsamości nauczyciela a odgrywaniem przez niego roli zawodowej w okresie wczesnej dorosłości. Badanie miało charakter ilościowy; posłużono się metodą sondażu diagnostycznego. Wykorzystano takie narzędzia jak: Skalę Aprobaty Społecznej i Kwestionariusz Pełnienia Roli Nauczyciela (oprac. K. Rubacha), a także autorski kwestionariusz do badania statusów tożsamości (oparty na technice wymuszonego wyboru Cosgrove’a). Zmienną niezależną stanowił status tożsamości; do zmiennych niezależnych ubocznych zaliczono: płeć, wiek (podział na osoby do 30. roku życia i od 31. do 35. roku życia). Zmienną zależną stanowiło pełnienie roli nauczyciela. Do definicji operacyjnej tego pojęcia zaliczono: interdyscyplinarność, tolerowanie niezgodności poznawczych, ciekawość poznawczą, nonkonformizm, poczucie sprawstwa, orientację na rozwój zawodowy, akceptację siebie oraz uczniów, rozumienie innych i skuteczne działanie społeczne, a także otwartość interpersonalną. W badaniu uczestniczyło łącznie 193 respondentów – nauczycieli czynnych zawodowo, w wieku do 35. roku życia. Do analizy zakwalifikowano dane 161 osób, w tym 122 kobiet i 39 mężczyzn. Sformułowano następujące hipotezy badawcze: status tożsamości dojrzałej i odroczonej dodatnio determinują czynniki konstruktu „pełnienie roli nauczyciela”, natomiast statusy tożsamości dyfuzyjnej i lustrzanej – ujemnie; wiek bierze udział w wyjaśnianiu zmienności czynników konstruktu „pełnienie roli nauczyciela”, przy czym determinacja posiada kierunek dodatni. Wyniki badania ujawniły, że tożsamość lustrzana jest statusem dominującym. Można zatem przyjąć, że nauczyciele w wieku wczesnej dorosłości charakteryzują się niedojrzałością, przejawiającą się w wysokim poziomie struktur umysłowych i moralnych; mimo to należy uznać, że młodzi nauczyciele w pełni świadomie i aktywnie uczestniczą w życiu społecznym i zawodowym. Zmienna płci nie różnicowała respondentów pod względem pełnienia roli nauczyciela. Wiek okazał się czynnikiem różnicującym w zakresie statusu tożsamości dyfuzyjnej i dojrzałej oraz w obszarze takich czynników pełnienia roli jak poczucie sprawstwa, rozumienie innych, skuteczne działanie społeczne i otwartość interpersonalna. Potwierdzono pierwszą hipotezę: status tożsamości dojrzałej i odroczonej determinował dodatnio pełnienie roli nauczyciela (w odniesieniu do kierunku determinacji); ujemny wpływ z kolei miały statusy tożsamości dyfuzyjnej i lustrzanej. Nie potwierdzono hipotezy pierwszej w odniesieniu do czynnika interdyscyplinarności – niestabilny status nie miał wpływu na obniżenie albo zwiększenie poziomu pełnienia roli zawodowej. Częściowo potwierdzono drugą hipotezę – dodatni kierunek determinacji dotyczył: interdyscyplinarności, ciekawości poznawczej, akceptacji siebie i uczniów, rozumienia innych, skutecznego działania, otwartości interpersonalnej. W odniesieniu do tych zakresów zaobserwowano większą dojrzałość nauczycieli w wieku od 31 do 35 lat. |