Abstrakt: |
Przedmiotem badania były orientacje obywatelskie nauczycieli osób dorosłych. W badaniu uczestniczyło 45 respondentów. Posłużono się metodą wywiadu otwartego, podczas którego pytano o: publiczny charakter szkoły, jej wartość, zadania i znaczenie społeczne, o sens pracy nauczyciela, znaczenie środowiska lokalnego dla rozwoju edukacji, także o rolę państwa w życiu obywateli. Interpretacja zgromadzonego materiału dotyczyła: charakterystyki obywatelskich postaw wśród nauczycieli; wyodrębnienia koncepcji edukacji obywatelskiej, by posłużyć się taką kategorią w określaniu związku między orientacjami obywatelskimi nauczycieli a sposobem rozumienia przez nauczycieli ich własnej roli; charakterystyki koncepcji roli respondentów w rozumieniu sytuacji ucznia jako dorosłego obywatela. Na podstawie wyników badania scharakteryzowano następujące typy obywatelskich orientacji wśród nauczycieli osób dorosłych: 1) bycie obok rzeczywistości – nauczyciele wyrażający tę postawę uważali, że szkoła – ze względu na swój publiczny charakter – realizuje swoje zadania dydaktyczne; szkoły dla dorosłych powinny przede wszystkim wyrównywać braki kwalifikacyjne; zadaniem państwa jest równy podział dóbr społecznych; stwierdzono, że orientacja ta opiera się na pozornym komunitaryzmie; 2) bycie w rzeczywistości społecznej – nauczyciele wyrażający tę postawę uważali, że publiczny charakter szkoły wyraża się w dostrzeganiu zasad wolnego rynku; szkoła dla osób dorosłych powinna być miejscem kontynuowania edukacji, a nie podnoszenia kwalifikacji; rolą państwa jest stanowienie prawa i opieka nad osobami poszkodowanymi, wykluczonymi; orientację tę określono jako zakotwiczoną w ekonomicznym liberalizmie; 3) bycie pomimo rzeczywistości społecznej – nauczyciele z tej grupy uważali, że publiczny charakter szkoły wyraża się w jej wychowawczej/kształcącej roli; państwo powinno chronić socjalne prawa obywateli; podstawą tej orientacji był liberalny komunitaryzm. Okazało się, że dominującą postawą wśród badanych nauczycieli było bycie obok rzeczywistości, marginalnie wyrażano postawę trzecią – bycie pomimo rzeczywistości społecznej. Stwierdzono ponadto, że większość nauczycieli osób dorosłych była przekonana o konieczności nauczania obywatelskości – realizowania programu zredukowanego do przyswajania wiedzy; taka aktywność nie pozwala uczniom na pełne wejście w dorosłość i na ukształtowanie ich kompetencji obywatelskich. |