Abstrakt: |
Celem badania było poznanie podejścia dzieci i młodzieży do ról płciowych w kontekście wyznaczników tradycyjnego systemu ról w ujęciu Sandry Bem (2000). Zgodnie z tą perspektywą do ukrytych założeń dotyczących płci i rodzaju (sex i gender) należały: polaryzacja rodzajów (przydzielanie kobietom i mężczyznom odmiennych zadań i odmiennych osobowości, podział na świat męski i żeński), esencjalizm biologiczny (uzasadnianie odmienności natury kobiet i mężczyzn oraz ich roli w ewolucji gatunku i kultury ludzkiej), androcentryzm (stawianie w centrum uwagi pierwiastka i wartości męskich). Badaniem objęto 70 osób z miasta liczącego ponad 70 tys. mieszkańców położonego na Lubelszczyźnie. Wśród badanych znalazły się dzieci z przedszkola miejskiego (w wieku od trzech do sześciu lat), uczniowie klas piątych szkoły podstawowej (11 lat), uczniowie klas trzecich gimnazjum (15 lat) oraz uczniowie klas trzecich liceum ogólnokształcącego (18 lat). W każdej grupie badanych znajdowało się po siedem dziewcząt i chłopców. Jako metodę wykorzystano wywiad grupowy. Wyniki badania pozwoliły stwierdzić występowanie tradycyjnego ujęcia ról kobiet i mężczyzn już w najmłodszej grupie respondentów. Najmłodsze dzieci wiedziały, że chłopcy bawią się samochodami, rozrabiają i chodzą w spodniach, a dziewczynki bawią się lalkami, są grzeczne i miłe oraz chodzą w sukienkach. Dziewczynki mogły płakać ze względu na ich wrażliwość i delikatność, z kolei chłopcy powinni być silni i twardzi. Wszyscy badani kojarzyli kobiety z podtrzymywaniem ogniska domowego i z macierzyństwem, mężczyznę zaś z pracą i zarabianiem na rodzinę. Kobietom przypisywano cechy psychiczne w postaci delikatności, łagodności, cierpliwości, niezdecydowania, wrażliwości itp., mężczyznom twardość, szorstkość, zaradność i aktywność. Polaryzacja rodzajów uwidoczniła się poprzez powiązanie kobiet ze sferą domową i z dziećmi, mężczyzn ze sferą zawodową. Przykłady poglądów związanych z esencjalizmem biologicznym dotyczyły wyglądu i budowy ciała (długie/krótkie włosy, drugorzędne cechy płciowe, słabość/siła fizyczna itp.) oraz cech psychicznych (delikatność/twardość, bojaźliwość/odwaga, niezdecydowanie/stanowczość itp.). Androcentryzm dostrzegano przede wszystkim w sferze zawodowej, w której lepsze warunki startu, rozwoju i zarobków przypisywano mężczyznom. |