Celem badania było określenie planów edukacyjno-zawodowych uczniów gimnazjum oraz uwarunkowań wyborów dokonywanych przez młodzież. Badaniem objęto 90 osób uczestniczących wcześniej w warsztatach z zakresu preorientacji zawodowej (dobór celowy), w tym 30 uczniów ze środowisk wielkomiejskich, 30 – ze środowisk wiejskich, 30 – z domów dziecka. Główną metodą badawczą był wywiad narracyjny, dodatkowo zastosowano obserwację uczestniczącą, analizę dokumentów, testy psychologiczne (Test Osobowości i Zainteresowań E. Mitteneckera i W. Tomana w adaptacji E.R. Dajek). Wyniki badania pozwoliły stwierdzić, że największy wpływ na wybór drogi edukacyjno-zawodowej badanych miało środowisko rodzinne, w którym kształtowała się tożsamość, postawy względem świata i pracy oraz pierwsze zainteresowania. Prawidłowość ta była szczególnie widoczna w świetle danych uzyskanych od osób z rodzin dysfunkcjonalnych oraz młodzieży z domów dziecka – brak wsparcia rodzinnego powodował selekcję wykluczającą. W rodzinach o wysokim statusie widoczny był efekt dziedziczenia zawodu – szczególnie w przypadku zawodu prawnika, lekarza czy artysty, też mechanika samochodowego, sprzedawcy czy malarza. W pierwszym wypadku motywacja dotyczyła tradycji wykonywania danego zawodu, w drugim zaś – możliwej praktyki zawodowej i dostępności miejsca pracy. Grupy rówieśnicze, środowisko, organizacje młodzieżowe i media miały wpływ na rozwój kompetencji społecznych badanych, lecz nie miały bezpośredniego wpływu na proces decyzyjny dotyczący planów zawodowych. Uczniowie rzadko też uwzględniali w swoich decyzjach indywidualne talenty czy zainteresowania – robiły to dzieci ze środowiska wielkomiejskiego oraz z rodzin o wysokim statusie finansowym. Wielu gimnazjalistów nie potrafiło w ogóle doprecyzować swoich zainteresowań i wybierali spośród tego, co było dla nich dostępne. Większość młodzieży widziała zależność swojej ścieżki życiowej od wykształcenia, co powodowało, że poszukiwała dla siebie najlepszego z możliwych w danej sytuacji wykształcenia oraz zawodu atrakcyjnego na lokalnym rynku pracy.