Abstrakt: |
Celem badania było określenie, jakie zdolności poznawcze, ujawniające się w trakcie definiowania pojęć, posiadają dzieci w wieku od siedmiu do 10 lat. Badaniem diagnostycznym z wykorzystaniem testu wielokrotnych skojarzeń objęto 406 uczniów w młodszym wieku szkolnym. W celu skategoryzowania zebranego materiału wykorzystano wykaz zdolności kognitywnych opracowany przez R.W. Langackera. Badane dzieci nabywały zatem z wiekiem takich umiejętności jak: kategoryzowanie jednych struktur w oparciu o inne oraz rozpoznawanie podobieństw między różnymi strukturami, łączenie prostszych struktur w bardziej złożone, kategoryzowanie i ujmowanie danej sytuacji na różnych poziomach abstrakcji, ustalanie odpowiedniości między elementami znaczenia różnych struktur (posługiwanie się metaforami), konceptualizowanie tej samej sytuacji na wiele sposobów (obrazowanie). Dzieci najczęściej kategoryzowały jedne struktury w oparciu o inne, rozpoznawały także podobieństwa i różnice między strukturami. Najwięcej centralnych informacji najstarsze dzieci podały dla pojęć rozkaz – prośba (68%) oraz mądrość – rozsądek (54%). Z kolei dzieci najmłodsze miały największy kłopot z rozróżnieniem znaczeniowym pojęć zachęta – namowa (14%) oraz rozum – inteligencja (19%). Wszystkie dzieci potrafiły lepiej określić cechy pojęć z kategorii podrzędnych niż z reprezentantów bardziej abstrakcyjnych kategorii (np. wola). Najpóźniej badani nabywali umiejętność ustalania odpowiedniości między elementami znaczenia różnych struktur (posługiwanie się metaforami) oraz konceptualizowania tej samej sytuacji na kilka sposobów (obrazowanie). Metafory tworzono najczęściej dla dziedziny docelowej miłość (83% najstarszych dzieci) oraz radość (średnio 46%) i smutek (średnio 58%). Najmniej metafor stworzono dla dziedziny docelowej strach (co trzecie dziecko w wieku 9-10 lat i co czwarte w wieku 8-9 lat). Dla dziedziny tej utworzono również najmniej podobieństw (14% dzieci w wieku 8-9 lat i 18% dzieci w wieku 9-10 lat) oraz różnic (odpowiednio 7% i 9%). |