Abstrakt: |
Badanie miało na celu odpowiedź na pytanie, czy i w jakim stopniu współczesna szkoła realizuje założenia konstruktywistycznego modelu kształcenia w wymiarze przyjęcia dialogowej perspektywy procesu kształcenia. Wybrano dwa obszary konstruktywistycznego modelu szkoły, które umieszczono na dwóch przeciwległych biegunach: pytania nauczyciela vs pytania ucznia oraz dyskusja vs monolog. Badanie przeprowadzono metodą sondażu diagnostycznego z zastosowaniem techniki ankiety. W próbie znalazło się 147 uczniów z wybranych losowo liceów ogólnokształcących w Białymstoku. Rezultaty badania pozwoliły stwierdzić, że dominowała szkoła w stylu tradycyjnym, w której na pierwszym planie znajdowało się silne przywództwo nauczyciela, przekaz tzw. gotowej wiedzy oraz uporządkowany tok metodycznego postępowania. Dominowało nauczanie polegające na skłanianiu uczniów do tego, by odgadywali, co ma na myśli nauczyciel, oraz na przyswajaniu cudzych pojęć. Nauczyciel przekazywał badanym uczniom gotowe instrukcje postępowania, a zadania nastawione na rozwijanie samodzielności można było uznać za pozorowanie edukacji. Szkoła przygotowywała zatem do działania jedynie poprzez udawanie czegoś, mówienie o tym i robienie na niby (za S. Dylak, 2008). Dostrzegalne były przejawy autorytarnego modelu komunikowania się, w którym nie było miejsca na swobodę porozumiewania się i plastyczność w zakresie ról nadawcy i odbiorcy. Komunikacja ta miała zatem charakter jednostronny i przebiegała wyłącznie od nauczyciela-nadawcy w stronę uczniów-odbiorców. Tymczasem zgodnie z konstruktywistycznym modelem szkoły dialog powinien mieć charakter emancypacyjny, będący rodzajem spotkania nauczyciela z uczniem, które przyjmuje postać rzeczowego dyskursu, dialogu interpersonalnego czy dialogu egzystencjalnego. Dialog tego rodzaju rodzi poczucie sprawstwa, bowiem zapewnia współudział w wyborze zadań i podejmowaniu decyzji, umożliwia także uczniowi wyrażanie własnych opinii. W rezultacie taki dwukierunkowy model komunikowania się sprzyja doświadczaniu podmiotowości przez ucznia. Z kolei nauczanie o charakterze transmisyjnym, nastawione głównie na przekazywanie treści programowych, z góry wyklucza formy dialogowego kontaktu uczeń-nauczyciel, które w odczuciu nauczyciela stanowią element zakłócający, rozpraszający i utrudniający sprawną realizację programu nauczania. |