Abstrakt: |
Analizę przeprowadzono w celu diagnozy społecznego odbioru prestiżu zawodów w obliczu zmian społecznych w okresie od 1958 do 2008 roku. Sformułowano także pytanie badawcze: Czy transformacja „od socjalizmu do kapitalizmu” wprowadziła duże zmiany w prestiżu zawodów?”. Na podstawie zgromadzonego materiału wykazano, że pierwszych analiz nad hierarchizacją zawodów dokonał Rajmund Buławski (1932). Powyższe badania cechowała niewielka próba, a ocena grup zawodowych opierała się na kryterium ważności w społeczeństwie. Pierwsze miejsca zajęli wtedy właściciele ziemscy, kapitaliści i menedżerowie, następnie wolne zawody i duchowieństwo. Środkowe pozycje w rankingu należały do pracowników biurowych, rzemieślników i chłopów. Ostatnie miejsca przyporządkowano robotnikom fabrycznym, pracownikom rolnym i pomocom domowym. W kolejnych badaniach (z lat 1975 oraz 1987) na szczycie hierarchii znajdował się profesor uniwersytetu, a w dalszej kolejności – lekarz, dyrektor fabryki oraz nauczyciel. Zwrócono uwagę na wysoką i rosnącą w tamtym czasie pozycję górnika i względnie wysokie oraz rosnące pozycje tokarza, robotnika wykwalifikowanego czy kierowcy ciężarówki. Ponadto podkreślono, że w okresie 1975-1987 znacznie wzrósł prestiż ślusarza posiadającego prywatny warsztat, krawca z własną pracownią oraz rolnika indywidualnego na średnim gospodarstwie. Dużym wahaniem odznaczała się profesja ministra oraz oficera zawodowego w randze kapitana. Interesujący wydał się również spadek pozycji księdza (niezależnie od środowiska – miejskiego czy wiejskiego). Z kolei analiza porównawcza (podstawą której były dane z siedmiu badań realizowanych na próbach ogólnokrajowych dobieranych metodą losową; dane dla 1995, 1999, 2004 i 2008 roku pochodzą z badań przeprowadzonych przez Centrum Badania Opinii Społecznej, a dla 1991, 2006 i 2008 roku przez Instytut Filozofii i Socjologii PAN) hierarchii pozycji zawodowych sprzed zmiany systemu z rankingami ustalonymi w okresie od 1991 do 2008 roku potwierdziła przewidywania spadku prestiżu robotników wykwalifikowanych. Nie stwierdzono różnic w sytuowaniu najniżej ocenianych zawodów (niskim prestiżem darzono pracę robotników budowlanych i rolnych oraz referentów). Stwierdzono, że w 2008 roku (podobnie jak 50 lat wcześniej) na pierwszym miejscu znajdował się profesor uniwersytetu. Dalsze miejsca zajmowali lekarz, nauczyciel, sędzia, inżynier oraz informatyk. Okazało się, że wyznacznikami wysokiego poważania są: wysokie wykształcenie, kwalifikacje oraz wiedza. |