Celem badania było zdiagnozowanie najbardziej znaczącego czynnika oraz uwarunkowań decydujących o jakości funkcjonowania nauczyciela w sytuacji zmiany. Próbę badawczą stanowiło 445 nauczycieli ze szkół podstawowych i gimnazjów zlokalizowanych w dużych miastach, małych miastach oraz na wsi. Ostatecznie zakwalifikowano materiał zgromadzony od 361 osób, który poddano analizie skupień metodą k-średnich. W związku z zastosowaną metodą wyróżniono pięć podgrup ze względu na główną dla całego projektu badawczego zmienną, jaką była ogólna tendencja do działania. W skupieniach 1-3 przeważała ogólna tendencja do działania typu „twórcza adaptacja”. W skupieniu 4 (N = 52) dominowała tendencja do działania typu przystosowanie (i jej poziom był najwyższy spośród wszystkich wyróżnionych skupień). W ostatnim piątym skupieniu (N = 27) stwierdzono przewagę oporu wobec zmiany przy najniższym ze wszystkich grup poziomie twórczej adaptacji oraz niskim poziomie przystosowania. W badaniu przyjęto cztery zmienne podmiotowe: płeć, wiek, lata pracy w zawodzie nauczyciela oraz stopień rozwoju zawodowego. W wyniku przeprowadzonego badania stwierdzono, że czynnikiem różnicującym skłonności do działania w sytuacji zmiany był wiek. Okazało się, że średni wiek osób z grupy twórczo adaptujących się (37 lat) jest istotnie wyższy niż u osób ze skupienia przystosowujących się (33 lata). Drugim czynnikiem różnicującym tendencję do działania był stopień rozwoju zawodowego. Analiza danych wykazała, że w skupieniu przystosowujących się brakowało nauczycieli stażystów, natomiast największy był udział grupy nauczycieli kontraktowych. Przeciwną tendencję zaobserwowano w skupieniu opierających się zmianom, gdzie zanotowano największy odsetek nauczycieli stażystów, a najmniejszy w porównaniu z pozostałymi skupieniami był udział nauczycieli kontraktowych.