Badanie przeprowadzono na poziomie gminnym. Wykonano 2478 obserwacji egzaminu gimnazjalnego w latach 2002 i 2008. Analizie nie poddano wyników sprawdzianu szóstoklasistów, gdyż egzamin gimnazjalny ma w większym stopniu charakter selekcyjny, dlatego lepiej odzwierciedla różnice w poziomie umiejętności między uczniami. Dane pochodziły z Systemu Informacji Oświatowej Ministerstwa Edukacji. Celem badania było ustalenie, czy tradycyjne czynniki oddziałują na zróżnicowanie terytorialne osiągnięć edukacyjnych i czy oddziaływanie to jest zgodne z dotychczasowymi badaniami. Próbowano również określić, czy zmienne jakości edukacyjnej, takie jak kompetencje edukacyjne rodziców, kwalifikacje nauczycieli, skala lokalnych wydatków na edukację itp., mają wpływ na kształtowanie się geografii osiągnięć szkolnych. Na podstawie wyników badania sformułowano hipotezę, zgodnie z którą odmienne doświadczenia historyczne badanych regionów wpływają na obecny poziom osiągnięć szkolnych gimnazjalistów. Okazało się, że najlepsze średnie wyniki uzyskali uczniowie we wschodniej i południowo-wschodniej Polsce (z niskim produktem regionalnym w przeliczeniu na mieszkańca). Z drugiej strony najniższe średnie wyniki wystąpiły w Wielkopolsce, zaliczanej do najbogatszych regionów Polski. Prawidłowość ta zatem podaje w wątpliwość założenie, że przeciętne wyniki egzaminu powinny być wysokie tam, gdzie mieszkają ludzie zamożni, dobrze wykształceni i gdzie działają dobrze wyposażone szkoły. Słabe wyniki w zachodniej i północnej Polsce tłumaczono niskim kapitałem społecznym i słabym zakorzenieniem społecznym mieszkańców – szkoły należą niejednokrotnie do dysfunkcyjnych instytucji społecznych. W odniesieniu do ziem dawnego zaboru pruskiego założono, że niskie wyniki egzaminu są związane z hipotetycznym wpływem tradycji przemysłowych, które obniżają poczucie indywidualnych korzyści z inwestowania w edukację.