Celem badania jest określenie poziomu kompetencji gimnazjalistów z poszczególnych przedmiotów nauczania, a także ewentualna korekta arkuszy egzaminacyjnych oraz opracowanie i udostępnienie nauczycielom i rodzicom narzędzi do pracy z uczniami. W konstruowaniu narzędzia diagnostycznego wzięto pod uwagę wymagania zawarte w podstawie programowej, wprowadzonej w 2009, w której wyróżniono następujące obszary: odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji; analiza i interpretacja tekstów kultury; tworzenie wypowiedzi. Test użyty w badaniu składał się z 22 zadań (maksymalna liczba punktów za ich wykonanie: 34). Sześć zadań dotyczyło odbioru wypowiedzi, 13 – analizy i interpretacji tekstów kultury, a trzy pozostałe – tworzenia wypowiedzi pisemnej. Uczniowie mieli 90 minut na wykonanie testu. Zadania opierały się na czterech tekstach: krótkiej fraszce Jana Sztaudyngera, fragmencie poradnika językowego Jana Miodka, fragmencie wiersza Czesława Miłosza oraz fragmencie części drugiej Dziadów Adama Mickiewicza. W diagnozie wzięli udział gimnazjaliści z klas trzecich, uczący się w 82 badanych gimnazjach. Łącznie 80% uczniów odwoływało się do siedmiu tekstów dodatkowych z kanonu lekturowego, przewidzianego w podstawie programowej. Były to: Balladyna, Kamienie na szaniec, fragmenty Biblii, Skąpiec, Romeo i Julia”, Mały książę oraz Oskar i pani Róża. Najczęściej uczniowie odwoływali się do Balladyny (19%) oraz Kamieni na szaniec (19%). 64 odwołania dotyczyły tekstów spoza kanonu przewidzianego w podstawie programowej. Były to najczęściej książki omawiane w szkole podstawowej, m.in. Opowieść wigilijna, W pustyni i w puszczy, baśnie. Uczniowie, którzy znali tekst literacki wymagany w rozprawce, potrafili sformułować trafną tezę i dobrać do niej odpowiednie argumenty. Na podstawie wyników stwierdzono, że uczniowie dobrze dobierają przykłady z kanonu lekturowego i spoza lektur przewidzianych w podstawie programowej. W pracach pisemnych przeważała liniowa kompozycja – uczniowie omawiali kolejno teksty literackie, często jest streszczali, nie próbowali pogłębić refleksji. Raport zawiera omówienie wyników z każdego poszczególnego zadania.