Abstrakt: |
Badanie zostało zrealizowane z inicjatywy i sfinansowane przez Open Society Institute (Education Support Program) i Network of Education Policy Centers oraz z grantu Banku Światowego. Badanie terenowe dofinansował Wydział Pedagogiczny Uniwersytetu Warszawskiego (BST-983/2004). Celem badania było określenie zakresu zjawiska korepetycji oraz jego przyczyn i konsekwencji. Przyjęto za Markiem Brayem (1999), że korepetycje to lekcje prywatne, udzielane przez nauczyciela jednemu uczniowi lub kilku (węższe znaczenie), a także lekcje, kursy i zajęcia w specjalnie do tego powołanych szkołach wieczorowych i wakacyjnych (szersze znaczenie). Oprócz Polski w badaniu wzięły udział następujące kraje: Azerbejdżan, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Gruzja, Litwa, Mongolia, Słowacja i Ukraina. W Polsce realizatorem badania był Instytut Spraw Publicznych. Badanie pilotażowe przeprowadzono na przełomie października i listopada 2004 roku. Następnie częścią ilościową badania objęto studentów pierwszego roku (rok akademicki 2004/2005), którzy wypełniali ankietę Korepetycje i kursy przygotowawcze, będącą zmodyfikowaną wersją kwestionariusza wykorzystanego w badaniu na Litwie. W skład próby weszły osoby, które w pierwszym tygodniu grudnia 2004 roku uczestniczyły w zajęciach z jednego wybranego przedmiotu, w ramach trzech kierunków studiów na Uniwersytecie Warszawskim i Uniwersytecie w Białymstoku (prawo, pedagogika ogólna, edukacja początkowa). Ogółem przebadano 849 studentów. Częścią jakościową objęto z kolei nauczycieli, rodziców i uczniów. Wywiady przeprowadzili studenci Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Warszawskiego oraz słuchacze Studium Podyplomowego dla Nauczycieli bez Przygotowania Pedagogicznego (seminarium Szkoła, oświata, polityka edukacyjna). Przeprowadzono ponadto pogłębione wywiady z korepetytorami (czterech polonistów i czterech fizyków) oraz wywiady zbiorowe ze studentami UW (fokusy i analiza wypowiedzi w sondzie internetowej). Badanie uzupełniono analizą wyników badań przeprowadzonych przez Centrum Edukacji Obywatelskiej w ramach projektu Szkoła ucząca się, badaniami prowadzonymi przez gminę Kwidzyń oraz wynikami PISA z 2003 roku. W niektórych krajach, oprócz studentów, badaniem objęto również uczniów przedostatniej klasy szkoły średniej (Polska nie uczestniczyła w tym etapie badania). Wyniki badania w Polsce potwierdziły szacunki Ministerstwa Edukacji, zgodnie z którymi z korepetycji korzystają głównie licealiści i że odsetek ten mieści się w przedziale 50%-60%. Zaledwie jedna trzecia badanych studentów nie korzystała z korepetycji i/lub kursów przygotowawczych w ostatniej klasie szkoły średniej. 50% korzystało z samych korepetycji i według szacunku respondentów zjawisko to dotyczyło 43% ich klas maturalnych. Najważniejszymi wyróżnionymi czynnikami, które warunkowały korzystanie z korepetycji, były wykształcenie rodziców i ocena warunków materialnych rodziny ucznia. Im wykształcenie rodziców i ocena warunków materialnych były wyższe, tym częściej uczniowie korzystali z lekcji prywatnych i/lub kursów przygotowawczych na studia. Aż 92% studentów odrzuciło twierdzenie, zgodnie z którym korepetycje pobierane są tylko przez uczniów słabych. Nie stwierdzono zależności między miejscem ukończenia szkoły średniej a korzystaniem z korepetycji. Wśród ogólnych rekomendacji, sformułowanych w związku z wynikami badania, znalazły się: przeprowadzenie publicznej debaty nad zjawiskiem korepetycji, monitorowanie procesu zmian zachodzących w systemie edukacji i tworzenie programów przeciwdziałania instytucjonalnej niewydolności szkoły. |