Celem badania było określenie, jak przebiegała reforma oświatowa z 1999 roku oraz jak przysłużyła się ona poprawie jakości nauczania, ze szczególnym uwzględnieniem nauczania na obszarach wiejskich. Badanie przeprowadzono w sześciu gminach w Polsce Centralnej i Północnej, w tym w dwóch miejskich i czterech wiejskich. Posłużono się metodą studium przypadku oraz kilkoma technikami badawczymi: wywiadem, analizą dokumentów, testem do pomiaru uzdolnień gimnazjalistów (APIS-P A. Matczak, A. Jaworowskiej, T. Szustowej i A. Ciechaniowicz), kwestionariuszami ankiet skierowanych do uczniów klas ósmych szkoły podstawowej (N = 837), nauczycieli i rodziców oraz opisami sposobu prowadzenia lekcji (pamiętnikami programowymi nauczycieli). W realizacji badania brali udział studenci Uniwersytetu Warszawskiego – Wydziału Stosowanych Nauk Społecznych i Wydziału Pedagogicznego. Badanie właściwe poprzedzono pilotażem przeprowadzonym z wykorzystaniem wywiadów indywidualnych i zbiorowych wśród działaczy samorządowych i nauczycieli. Wyniki badania pozwoliły stwierdzić duże różnice w zasobności gmin oraz założeniach prowadzonej polityki edukacyjnej. Uczniowie, nauczyciele i rodzice postrzegali te same szkoły bardzo różnie. W przypadku jednej gminy wiejskiej wszystkie trzy szkoły były postrzegane pozytywnie przez uczniów, co mogło świadczyć o prowadzeniu udanej, aktywnej polityki oświatowej. Najbardziej nielubiana szkoła położona była na terenie byłego PGR-u, na we wsi pod Pomorzynem. Wybory uczniów związane z dalszym kształceniem okazały się stabilne i zróżnicowane ze względu na rejon. W Mazowii ponad połowa badanych z miast planowała naukę w liceum, a jedynie 10% w ZSZ, z kolei na Pomorzu znacznie rzadziej wybierano liceum, a częściej szkołę zawodową. Decyzje uczniów z gmin wiejskich w Polsce Centralnej również były bardziej odważne od decyzji uczniów z Polski Centralnej, gdzie 40% planowało naukę w ZSZ. Decydujące znaczenie miała zatem nie tyle wielkość miejscowości, ile rejon Polski. Wybory uczniów zależne były również od statusu społeczno-ekonomicznego rodziny i ocen szkolnych. Stwierdzono wiele przypadków „chłodzenia” aspiracji uczniów pomimo hasła wyrównywania szans edukacyjnych. Analiza danych uzyskanych w wyniku pomiaru inteligencji skrystalizowanej uczniów klasy pierwszej gimnazjów pozwoliła stwierdzić, że lokalizacja szkoły różnicowała wyniki osiągane przez badanych – najwyższe osiągali mieszkańcy miasta położonego niedaleko stolicy, najniższe zaś mieszkańcy wsi na północy Polski. Niemal wszyscy badani rodzice gimnazjalistów zadeklarowali gotowość do współpracy ze szkołą, choć szkoły z niej nie korzystały. Nauczyciele z kolei wyrazili wątpliwości co do szans na realizację dwóch najważniejszych haseł reformy – wyrównywania szans edukacyjnych i poprawienia jakości kształcenia. ¾ uznało, że reforma nie przyczyni się do wyrównywania szans, 12% – że tak się stanie, reszta udzieliła odpowiedzi trudno powiedzieć. Najwięcej negatywnych opinii pojawiło się wśród nauczycieli ze wsi popegeerowskich (95%). W przypadku drugiego hasła reformy ponad połowa nauczycieli okazała się sceptykami, 27% wstrzymało się od odpowiedzi, 21% okazało się optymistami. Również tutaj najwięcej wątpliwości mieli nauczyciele wiejscy (60%). Warunkiem powodzenia reformy było zdaniem nauczycieli przydzielenie funduszy na zmniejszenie liczebności klas, prowadzenie zajęć pozalekcyjnych i poprawienie wyposażenia szkół. Zarówno nauczyciele, jak i rodzice sprzeciwiali się pomysłowi likwidacji małych szkół wiejskich. Wśród propozycji skuteczniejszego wyrównywania szans badani podawali objęcie dzieci różnymi formami edukacji przedszkolnej, usunięcie „syndromu wiejskiej szkoły” poprzez różne formy doskonalenia nauczycieli, rozwój poradnictwa zawodowego i systemów stypendialnych. Badaczki postulowały również stworzenie zespołów badawczych pracujących w terenie i składających się z nauczycieli, metodyków i autorów programów, a także przeprowadzenie reformy kształcenia nauczycieli.