Analiza stanowi przegląd badań socjologicznych nad młodzieżą prowadzonych na terenie Śląska Opolskiego. Przegląd ten otwiera przedsięwzięcie badawcze podjęte w 1933 roku przez Polski Instytut Socjologiczny w Poznaniu (J. Chałasiński, W. Rose, B. Gajkiewicz, J. Szczepański) wraz z Fundacją Pokoju Carnegiego w Nowym Jorku, którego przedmiotem były stosunki niemiecko-polskie na polskim Górnym Śląsku. W ramach tego projektu otwarto dwa konkursy na pamiętniki Ślązaków. Inicjatywy badawcze podejmowane jeszcze przez P. Rybickiego przerwała wojna. Wśród przedsięwzięć powojennych omówiono badania prowadzone przez Instytut Śląski w latach 1960-1989 (S. Ossowski, J. Strzelecki, S. Nowakowski), które dotyczyły przede wszystkim krystalizowania się nowego układu stosunków społecznych. Wielokulturowość młodego pokolenia Ślązaków stanowiła z kolei przedmiot badawczy projektu Stosunek różnych pokoleń mieszkańców Ziem Zachodnich do zamieszkiwanych regionów realizowanego przez ten sam instytut. W latach 1995-2002 Instytut Śląski prowadził projekt Zielony Śląsk, poświęcony między innymi świadomości ekologicznej młodzieży Opolszczyzny. Kolejnym ważnym przedsięwzięciem były badania empiryczne realizowane przez IŚ w ramach projektu Nasza przyszłość w Unii Europejskiej. Nadzieje i obawy młodzieży. Pod koniec lat 90. i na początku pierwszej dekady XXI wieku prowadzono badania nad planami i dążeniami życiowymi oraz aspiracjami edukacyjnymi i zawodowymi młodzieży Śląska Opolskiego. Metaanaliza badań pozwoliła stwierdzić, że w okresie przedwojennym sytuację społeczną młodzieży uznawano za ważną kwestię społeczną, a badania empiryczne prowadzono zgodnie z ideą „służby społecznej”. Po II wojnie światowej koncentrowano się na integracji lub różnicowaniu się społeczności regionalnej, wyniki badań traktowano zaś jako wskaźniki empiryczne tych procesów. Oprócz celów czysto poznawczych podłożem tych badań była ideologia tworzenia się „nowego społeczeństwa na Ziemiach Zachodnich i Północnych”, czyli „zakorzeniania się” grup napływowych oraz tworzenia się świadomości narodowej wśród Ślązaków jako ważniejszej od poczucia przynależności do regionu. W okresie przemian ustrojowych badania spełniały role ekspercką, stanowiły intelektualną odpowiedź na instytucjonalne rozwiązywanie problemów społecznych. Podkreślano w tym czasie znaczenie „etniczności” i przywiązania do regionu w procesach społecznych, takich jak kształtowanie stosunków międzygrupowych czy procesów migracyjnych.