Abstrakt: |
Celem badania było poznanie źródeł subiektywnie doświadczanego sukcesu szkolnego przez licealistów, rodziców i nauczycieli. Wśród możliwych uwarunkowań sukcesu szkolnego uwzględniono czynniki endogenne i egzogenne. Dokonano również diagnozy inteligencji poznawczej badanych uczniów. Oprócz trzech kwestionariuszy ankiet własnej konstrukcji do pomiaru zmiennych egzogennych (po jednym skierowanym do uczniów, rodziców i nauczycieli) zastosowano następujące narzędzia badawcze do pomiaru zmiennych endogennych: Test Matryc J.C. Ravena (wersja dla zaawansowanych); Kwestionariusz Inteligencji Emocjonalnej INTE N.S. Schutte, J.M. Malouffa, L.E. Hall, D.J. Haggerty’ego, J.T. Coopera, C.J. Goldena i L. Dornheim w adaptacji A. Ciechanowicz, A. Jaworowskiej i A. Matczak. Badanie właściwe poprzedzono pilotażem (wrzesień 1999). Badaniem właściwym objęto łącznie 840 osób, w tym 441 uczniów, 342 rodziców i 57 nauczycieli reprezentujących środowisko I Liceum Ogólnokształcącego w Łomży. Wyniki badania ujawniły, że dla większości uczniów poczucie sukcesu szkolnego wiązało się z uzyskiwaniem wysokich ocen, ale tylko wtedy, gdy na tych ocenach im zależało. Istotnym punktem odniesienia dla uczniów była również akceptacja osób znaczących i umiejętność prezentowania swojego zdania. Od konieczności interpersonalnego weryfikowania osiągnięć ważniejsze było dla uczniów podejmowanie realnych, konkretnych działań. Wbrew oczekiwaniom wysoki poziom inteligencji poznawczej uczniów nie był jednoznacznie powiązany z wyższymi osiągnięciami szkolnymi. Czynnikiem wyróżniającym uczniów deklarujących odniesienie sukcesu szkolnego i osiągających wysokie średnie ocen był wysoki poziom inteligencji poznawczej i emocjonalnej. Na podstawie wypowiedzi uczniów można było również przyjąć, że wysoki poziom inteligencji był czynnikiem koniecznym do odnoszenia sukcesów w szkole, ale nie był czynnikiem wystarczającym. Musiał być bowiem wspierany przez wysoką motywację, systematyczność, konsekwencję w realizacji celów i dobrą organizację pracy. W grupie nauczycieli podstawowymi kryteriami definiowania sukcesu szkolnego były wysokie oceny i/lub wygrana olimpiada lub konkurs. W ocenie funkcjonowania szkoły nauczyciele koncentrowali się na stronie organizacyjnej i technicznej procesu przekazywania wiedzy, mniej ceniąc „umiejętności miękkie”, które z kolei doceniali rodzice uczniów. Rodzice kładli nacisk na wspieranie dziecka niezależnie od wyników jego pracy oraz umieszczenie go w środowisku ceniącym wykształcenie (renomowanej szkole) i samodzielne wpajanie tego szacunku dzieciom. Również nauczyciele rozumieli znaczenie wsparcia i idącego za nim poczucia bezpieczeństwa zapewnianego przez dom rodzinny. Podsumowując, w odczuciu nauczycieli i rodziców najważniejszymi determinantami sukcesu szkolnego były czynniki endogenne związane z funkcjonowaniem ucznia, czynniki egzogenne uznawano zaś za drugorzędne. |