Abstrakt: |
Celem badania było określenie specyfiki procesów operowania liczbami u dzieci z trudnościami w matematyce na tle dzieci niedoświadczających takich trudności. Dodatkowo starano się poznać specyfikę zależności między przebiegiem i organizacją wybranych procesów poznawczych a poziomem umiejętności operowania liczbami u dzieci. Badanie przeprowadzono w trzech etapach: 1) wybór dzieci do grup, 2) ocena wybranych procesów operowania liczbami, 3) pomiar wybranych procesów psychicznych. Spośród 791 dzieci z 35 klas trzecich 10 szkół podstawowych wyselekcjonowano do dalszych badań 775 osób poprzez wyłączenie uczniów młodszych i starszych uczęszczających do klasy trzeciej, uczniów dwujęzycznych, osób wychowujących się w domach dziecka, dzieci o obniżonym rozwoju intelektualnym lub z zaburzeniami neurologicznymi oraz osób kształconych w ramach indywidualnego toku nauczania. Następnie ponownie zredukowano liczbę badanych do 231 uczniów (119 chłopców i 112 dziewczynek), wykorzystując wyniki testów czytania i liczenia oraz opinię nauczyciela. Badanych podzielono na następujące grupy: grupę kryterialną z izolowanymi trudnościami w matematyce (TM; N = 62), grupę kryterialną ze współwystępującymi trudnościami w matematyce i czytaniu (TCM; N = 49), grupę odniesienia z trudnościami w czytaniu (TC; N = 53) oraz grupę kontrolną bez trudności w czytaniu i matematyce (BT; N = 67). Średni wiek badanych wynosił dziewięć lat i pięć miesięcy (SD = 4,26). W grupie kontrolnej proporcje dziewczynek i chłopców były najbardziej wyrównane, w grupie BT przeważały dziewczęta. We wszystkich grupach dominowała formuła lateryzacji jednorodnej prawostronnej. W badaniu wykorzystano narzędzia badawcze służące do oceny: umiejętności liczenia i czytania, wybranych umiejętności operowania liczbami, wybranych procesów poznawczych, poziomu inteligencji, procesów językowych, percepcji i organizacji wzrokowo-przestrzennej, procesów pamięci, procesów uwagi oraz funkcji wykonawczych. Wykorzystano próby konwencjonalne i komputerowe. Wyniki badania pozwoliły stwierdzić, że głównym deficytem dzieci z grupy TM były zaburzenia językowe, co czyniło tę grupę bardzo podobną do grupy TC. Grupa TCM wykazała największe deficyty procesów poznawczych w porównaniu z grupami TM i TC. Porównanie i analiza kliniczna grupy TM z grupą kontrolną należało uznać za niewystarczające w świetle istotności statystycznej większości różnic między grupami. We wszystkich grupach kryterialnych stwierdzono podobny profil wyników WISC-R, co należało wiązać z tym, że prawidłowy rozwój intelektualny należał do kryteriów obecności specyficznych zaburzeń rozwoju umiejętności szkolnych. Analiza uzyskanych wyników w świetle psychologii rozwojowej kazała przypuszczać, że proces kształtowania się zdolności arytmetycznych pozostawał w związku z procesami językowymi. |