Abstrakt: |
Badanie poświęcone stosunkowi Polaków do Niemców (jako narodu) w momencie bezpośrednio poprzedzającym zjednoczenie Niemiec, przeprowadzone na zbiorowości uczniów warszawskich szkół podstawowych (pierwsza, druga, trzecia i siódma klasa) (N = 96) wiosną 1989 roku i studentów prawa (N = 100) we wrześniu 1990 roku. Badanie uczniów wykazało stałe łagodzenie antysemickich deklaracji wraz z wiekiem. Uczniowie klas pierwszych i drugich deklarowali w 25,8% sympatię do Niemców, a w 48,4% niechęć. W przypadku uczniów klas siódmych odsetki te wyniosły odpowiednio: 43,1% i 26,4%. Badanie studentów ujawniło, że prezentowali oni ambiwalentny stosunek do Niemców – z jednej strony większość z nich określiła Niemców w pytaniu otwartym jako naród "niesympatyczny i raczej niesympatyczny", z drugiej zaś wielu protestowało przeciwko takim próbom ogólnej oceny całych narodów (kwestionariusz zawierał zachętę do wyrażenia opinii na ten temat). Część badanych nie podała w związku z tymi zastrzeżeniami żadnych cech Niemców lub innych narodów, dominowała jednak gotowość do formułowania stereotypów, które nawiązywały głównie do pracowitości i zdolności organizacyjnych. Jak zauważa autorka, operując wynikami badań ankietowych, należy uświadomić sobie, że w tym właśnie punkcie sama technika badań zawiera zachętę do stereotypizacji zawartą w prośbie o określenie, jacy są przedstawiciele narodu X? Analogiczne badanie postaw etnicznych dzieci przeprowadzono w 1956 roku w szkołach opolskich. Wyniki były podobne – zaobserwowano osłabianie się z wiekiem negatywnych stereotypów u dzieci (zob. Kłosowska A.: Wyobrażenia i postawy etniczne dzieci szkół opolskich. "Przegląd Socjologiczny" 1960). |